Η βιοχημική απόκριση του ανθρώπινου οργανισμού σε συνθήκες στρες και τρομοκράτησης

Της Δήμητρας Σπανού ,  Χημικού, Καθηγήτριας  Β/θμιας Εκπ/σης

Μέσα στον εφιάλτη μας

Τα όνειρά μας

παίρνουν αλλόκοτα σχήματα και χρώματα

για να μας θυμίσουν πως κάποτε, παλιά,

είχαμε ζήσει κι εμείς,

μια πιο φυσιολογική πραγματικότητα

ΤΟ ΑΦΙΕΡΏΝΩ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟΛΑ  ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΠΟΥ ΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ ΝΑ ΖΗΣΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΟΥΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ  ΤΡΟΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΥ, ΠΟΥ  ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ Η ΜΟΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 

Ο άνθρωπος όπως και κάθε οργανισμός επικοινωνεί διαρκώς με το περιβάλλον και προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες που επικρατούν μέσω του νευρικού  συστηματος. Ο τρόπος που λειτουργει (ο γωνστός τουλάχιστον) είναι με κλειστά κυκλώματα ηλεκτρικού ρεύματος. Αντί για ηλεκτρικά καλώδια εδώ έχουμε τους νευρώνες. Το είδος του μυνήματος που θα καταφθάσει στον εγκέφαλονωτιαίο μυελό αναγνωρίζεται μόνο από την διαδρομή που θα ακολουθήσει. 

Παραδείγματα

1. Ένα σήμα  που ακολουθεί την διαδρομή αισθητήρια κύτταρα στο δέρμα που λειτουργούν με την πίεση - νευρώνας-  εγκέφαλος (συγκεκριμένο τμήμα του) προφανώς δίνει ένα ερέθισμα- μύνημα,  αφής. 

Αν μετά από την επεξεργασία ενός μυνήματος  και μετά από συνεργασία και άλλων τμημάτων του εγκεφάλου, που έχουν και καταγραμένες πληροφορίες μνήμης, ο εγκέφαλος θα αποφασίσει και θα ταυτοποιήσει το ερέθισμα που πήρε με την  αφή του σαν , ας πούμε  "με ακουμπά ένα μεταξωτό ύφασμα" . 

Στη συνέχεια προφανώς θα δοθούν εντολές, πάλι με συγκεκριμένες πορείες εσωτρικών κυκλωμάτων του για να αποκριθεί ο οργανισμός , μέσω του εγκέφαλου, στο ερέθισμα αυτό.

Αντίστοιχη λοιπόν διαδρομη ρεύματος με φορά ,από εγκεφαλο - νευρώνας- οργανο εκτέλεσης εντολής  γίνεται στη συνέχεια ώστε να εκτελεστούν οι  αποφάσεις -εντολές που λαμβάνονται από τον εγκέφαλο μετά από μια πολύπλοκη διαδικασία.

Η απόκριση μπορεί να είναι μια εντολή, που θα διαβιβαστεί επίσης μέσω νευρώνων , όπως είπαμε ( εγκέφαλος- νευρώνας -  ανάλογα όργανα- αποδέκτες) , και συνήθως η εντολή εκτελείται μέσω της απελευθέρωσης  κάποιων χημικών ουσιών που θα έχουν συνέπεια  κάποιες  άλλες ενέργειες ,όπως για παράδειγμα, να χαλαρώνουν ή συστέλονται μύες (ανάλογα ), να επιτυχύνεται ή να επιδραδύνεται ο καρδιακός ρυθμός κ.α. 

Επίσης αυτές οι αλλαγές στο σώμα μας μπορεί ανάλογα να μας  γεμίσουν με συναισθήματα απόλαυσης  ή δυσφορίας 

Στο αρχικό παράδειγμα  την ωραία αίσθηση του μεταξιού που την γνωρίζει το σώμα μου,  ή ακόμα μπορεί και να συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα που έχουν καταγραφεί σε περιοχές του εγκεφάλου. ¨Όταν γίνεται η  επεξεργασία του μυνήματος στον εγκέφαλο, θα εισρεύσουν και αυτές οι πληροφορίες και ανάλογα θα δοθεί η απόκριση:  έχουμε την απαλή και δροσερή αίσθηση του μεταξιού στο δέρμα μας (απόλαυση) ή μια αγγίζει για παράδειγμα, το μεταξωτό ρούχο ενος προσώπου που δεν συμπαθούμε (αρνητικά συναισθήματα).

Πως λειτουργεί ο οργανισμός αν τα ερεθίσματα από το περιβάλλον του δίνουν την πληροφορία "άσχημη κατάσταση, αρνητικό περιβάλλον, κίνδυνος, επιβουλή, απειλή που έχει επαναληφθεί στο παρελθόν"

Οι διαδρομές, , τα νευρικά κυκλώματα δηλαδή,  που μεταφέρουν τα ερεθίσματα, που μπορεί να μην είναι ένα, αλλά να είναι συνδυασμοί από αυτά, θα φτάσουν με το ίδιο τρόπο σε συγκεκριμένα τμήματα του εγκεφάλου. Εκεί θα σπεύσουν κι άλλα ηλεκτρικά ρεύματα- μυνήματα από γειτονικές περιοχές μνήμης για να συναντηθούν με αυτά, και μέσα σε ένα όργιο ηλεκτρικών ρευμάτων (που είναι σαν τα ηλεκτρικά κυκλώματα του  Kirchhoff που γνωρίζουμε ίσως από τη Φυσική) τελικά  θα κινηθούν ανάλογα με αυτούς τους νόμους του ηλεκτρισμού, για να δώσουν το ρεύμα - απάντηση στον συγκεκριμένο δρόμο προς τον αποδέκτη, και αυτό πρακτικά είναι η απάντηση στο ερέθισμα.

Αν έχουμε ένα τέτοιο συγκεκριμένο μύνημα λοιπόν απειλής φόβου κ.λ.π. η περιοχή που γίνεται η επεξεργασία του είναι η παρεγκεφαλίδα

Όταν νοιώθουμε ότι κινδυνεύουμε ή βιώνουμε συνθήκες ψυχολογικής ή σωματικής πίεσης, ο υποθάλαμος που βρίσκεται στον εγκέφαλό μας, δίνει εντολή    στα επινεφρίδια (φλοιώδης μοίρα) για παραγωγή της ορμόνης κορτιζόλης (γλυκοκορτικοειδές)

 κορτιζόλη

Η συγκεκριμένη ορμόνη αποτελεί μέρος του αρχέγονου μηχανισμού ¨μάχης ή φυγής" απέναντί στους κινδύνους και η αύξηση των επιπέδων της έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση των καρδιακών παλμών, και της παροχής οξυγόνου στον εγκέφαλο, καθώς και την απελευθέρωση ενέργειας από τις αποθήκες λίπους και γλυκόζης στο σώμα. 

Όμως αυξημένα επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι καταστροφική για τον οργανισμό όπως θα δούμε αργότερα

Η κορτιζόλη είναι ορμόνη, το κύριο φυσικό γλυκοκορτικοειδές που συντίθεται από τον φλοιό των επινεφριδίων. Η δραστική της μορφή είναι η υδροκορτιζόνη.

Η κορτιζόλη ελλαττώνει την χοληστερίνη του πλάσματος γιατί κατα πάσαν πιθανότητα την θέτει στη διάθεση των ιστών για να τους προετοιμάσει για έντονο μεταβολισμό.

Ουσίες που έχει αποδειχθεί ότι ελαττώνουν τις ορμόνες του στρες  κορτιζόλη και νοραδρεναλίνη είναι κάποια διγλυκερίδια της γλυκερόλης που απαντώνται στο κεφίρ (από ειδική ζύμωση του γάλατος) και στο ελαιόλαο και άλλα έλαια

  ουσίες που ελλατώνουν τις ορμόνες του στρες

Η χοληστερόλη αποτελεί συστατικό των μεμβρανών των κυττάρων που αποτελούνται κυρίως από φωσφολιποειδή, χοληστερίνης και λευκώματα).

Μέσα σε νερό η χοληστερόλη δημιουργεί μεμβράνες           Μόρια χοληστερόλης στις κυτταρικές μεμβράνες (κίτρινα)

Ο ρόλος της είναι να ελέγχει την διαπερατότητα των κυτταρικών μεμβρανών με την σταθεροποίηση των φωσφολιπιδίων της μεμβράνης.

 Βρίσκεται στις μεμβράνες  πιο πολύ σαν ελεύθερη χοληστερόλη και λιγότερο σαν εστεροποιημένη αντίθετα από ότι συμβαίνει στο πλάσμα. 

Ανάλογη είναι η λειτουργία της στα νευρικά κύτταρα και σχετίζεται και εδώ με την μεταβολή της διαβατότητας τους.

Οι διαμοριακές δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μορίων της χοληστερόλης και του νερού που βρίσκεται εντός και εκτός κυττάρου συμβάλλει στη ρευστή αλλά αδιάσπαστη δομή της κυτταρικής μεμβράνης, και της προσδίδει λειτουργικότητα.

Παράγοντες που επηρεάζουν την διαβατότητα των κυτταρικών μεμβρανών αυξάνουν την ταχύτητα διόδου των μεγαλομοριακών λιπων στο κύτταρο

Όμως η χοληστερόλη όπως και τα τριγλυκερίδια είναι λιπίδια του αίματος αδιάλυτα στο νερό και στο πλάσμα. Για να κυκλοφορήσουν τα λιπίδια στο αίμα ενσωματώνονται σε ειδικά συμπλέγματα, ευδιάλυτα στο πλάσμα του αίματος, τα οποία λέγονται λιποπρωτείνες και αποτελούνται από χοληστερόλη, φωσφωλιπίδια και τριγλυκερίδια. Υπάρχουν δυο κύρια είδη λιποπρωτεινών. που τα ξέρουμε σαν καλή και κακή χοληστερίνη Οι λιποπρωτεινες υψηλής HDL (high) και χαμηλής πυκνότητας LDL. Αλλά υπάρχουν κι άλλες ,η VLDL (very low) πολύ χαμηλής πυκνότητας και τα χυλομικρά που καταστρέφονται από τα φαγοκύτταρα και η IDL ενδιάμεσης πυκνότητας. Από αυτές μόνο η HDL επιτελεί τον ρόλο της και επιστρέφει στο ήπαρ στη συνέχεια όπου μεταβολίζεται.

Στην LDL χολιστερίνη  η χοληστερόλη είναι trans μορφή   ενώ στην HDL είναι cis και γι αυτό πιο συμπυκνωμένη συνεπώς και πιο δυναμική και μεγαλύτερης πυκνότητας. Εχει αρκετή ενέργεια στο μόριό της ώστε να επιστρέψει πίσω στο ήπαρ για να γίνει η επεξεργασία σε χολικά οξέα

Οι LDL και VLDL που αδυνατούν να φτάσουν στο ήπαρ και  μένουν στο αίμα αυξάνοτας τον κίνδυνα για αθηρωματική πλάκα στα αγγεία. Η αυξημένη χοληστερόλη στο πλάσμα του αίματος  συνδέεται με την αθηρωματική πλάκα στα αγγεία και τις ασθένειες του κυκλοφορικού και της καρδιάς.

Η HDL  χοληστερόλη κινείται και από το ήπαρ προς τους ιστούς αλλά και αντίθετα από τους ιστούς προς το ήπαρ (όταν τελειώσει ο ρόλος της στο κύτταρική μεμβράνη ) .Στο ήπαρ μεταβολιζεται σε χολικά οξέα  με το "κόψιμο " 3 ατόμων άνθρακα από την πλευρική της αλυσίδα, ενώ το υπόλοιπο κομμάτι της προωθείται στος κατάληλους αδένες για να δημιουργηθούν οι στεροειδείς ορμόνες

 και  έτσι αφ' ενός να να απομακρυνθεί από την κυκλοφορία, ενώ τα χολικά οξέα  που συγκεντρώνονται στη χολή μαζύ με άλλες ουσίες και εκβάλλονται στο πεπτικό, στο λεπτό έντερο για να συνελέσουν στην πέψη των τροφών

 Η υψηλής πυκνότητας HDL  μεταφέρει την χοληστερόλη στο ηπαρ όπου αποικοδομείται σε χολικά οξέα.

Η άλλη ουσία που απελευθερώνεται από τον μυελό των επινεφριδίων είναι η αδρεναλίνη. Αυτή κινητοποιεί  κυρίως τα σακχαρα από την υδρόλυση του γλυκογόνου στο ήπαρ και ενισχύει την λιπόλυση, στον αγώνα για την εξασφάλιση ενέργειας, ώστε να αντιμετωπιστεί ο κινδύνος.

Στην ιστοσελίδα "η χημική Ένωση του Μήνα η αδρεναλίνη χαρακτηρίζεται σαν το " μόριο -αγγελιοφόρος κακών ειδήσεων" που ειδοποιεί και κινητοποιεί τον οργανισμό για άμυνα. ...

Η αδρεναλίνη είναι η ορμόνη που βοηθά τον οργανισμό να ανταπεξέρχεται σε οξείες στρεσογόνες καταστάσεις. Bοηθά τον οργανισμό να κινητοποιήσει όλες τις ενεργειακές πηγές του σε περιπτώσεις έντονης δραστηριότητας, διεγείροντας το συμπαθητικό νευρικό σύστημα για κάποια επείγουσα ενέργεια κατά τη λεγόμενη "αντίδραση μάχης ή φυγής" (fight-or-flight response). ...

Η επίδρασή της επεκτείνεται και στο κεντρικό νευρικό σύστημα, προκαλώντας αίσθημα άγχους, άμβλυνση του αισθήματος του πόνου (ως αποτέλεσμα έκκρισης ενδορφινών), όπως και όξυνση των αντανακλαστικών. Επιπλέον προκαλεί διαστολή των βρόγχων, μυδρίαση (διαστολή της κόρης του οφθαλμού), τρόμο (τρέμουλο) και ανόρθωση των τριχών..

Ο ΤΡΟΜΟΣ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΑΡΑΠΑΙΟΥΣΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ: ΤΡΟΜΟΣ ΣΤΗ  ΖΩΗ ΜΑΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΜΑΣ

Στην ενίσχυση των εγκεφαλικών λειτουργιών βοηθούν τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα ω3 και ω6 που υπάρχουν στο λινέλαιο, κραμβέλαιο, σογιέλαιο(ωμό) και καρύδια

  τροφές που παρέχουν ενέργεια στον εγκέφαλο

... η αδρεναλίνη χαλαρώνει τους λείους μυς των αεραγωγών, αλλά προκαλεί συστολή των λείων μυών των εσωτερικών τοιχωμάτων των περισσότερων τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων (arteriols), γεγονός στο οποίο οφείλεται η αιμοστατική δράση της,  ( Η Χημική Ένωση Του Μήνα)Η αδρεναλίνη χαλαρώνει τους λείους μυς των αεραγωγών ώστε βοηθά στην παροχή οξυγόνου που χρειάζεται ο οργανισμός στις αυξημένες καύσεις στα κύτταρα, αλλά προκαλεί συστολή  των περισσότερων τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων αιμοστατική δράση, αναστέλει την γλυκογένεση στο ήπαρ  άρα προκαλεί ανορεξία της, και προφανώς καταστέλει το ανοσοποιητικό σύστημα μια από τις λειτουργίες του οποίου είναι η αυξημένη παροχή αίματος στο σώμα.

Στον αγώνα αυτό του οργανισμού με  αυξημένες τις καύσεις του για έξτρα ενέργεια είναι φυσικό να υπάρχει αυξημένη παραγωγή δραστικών μορφών οξυγόνου και ελεύθερων ριζών και άλλων οξειδωτικών σωμάτων που παράγονται από τις αυξημένες οξειδώσεις

 Μερικές από αυτές τις δραστικές ρίζες που παράγονται από τις οξειδώσεις μπορεί να είναι

!

Πηγές  Διαδυκτίου: Οι ορμόνες που μας κυβερνούν από την Μαρία Παπδοδημητράκη Vita.gr ΥΓΕΙΑ, Πως γίνεται επικίνδυνη η LDL χοληστερίνη από Σταθακόπουλο Δημήτρη το ΒΗΜΑ Γνώμες, Η Χημική Ενωση του Μήνα Βαλαβανίδης-Ετσταθίου Παν. Αθηνών,

Βιβλία: Σημειώσεις Βιολογικής Χημείας Α. Γρανίτσα Υφηγητού Αθήνα 1966

Πρακτική Κλινική Βιοχημεία Harold Varley 1960

Η Χημεία στο πιάτο Αναστάσιου Βάρβογλη