Φαρμακευτικά φυτά που υπάρχουν στο νησί της Σάμου. Η δρακοντιά, η γιάτρισσα το πεντάνευρο η βοιδόγλωσσα.

της Δήμητρας Σπανού Χημικού, καθηγήτριας του 1ου Γυμνάσιου Δάφνης

Ιδιόχειρη αφιέρωση   του καθηγητή και ποιητή 

Στέλιου Καραγιάννη,  σε βιβλίο του  ποιητική συλλογή "στο βάθος του ανθρακωρυχείου)

που γράφηκε που είχε υπηρετήσει σαν καθηγητής στην Σάμο το 1990που είχε υπηρετήσει σαν καθηγητής στην Σάμο το 1990

.

Η Σάμο θεωρείται από τους πλουσιώτερους τόπους σε είδη φυτών γιατί λόγω της θέσης της και της μορφολογίας της παρουσιάζει σημαντικές εναλλαγές στις διαμορφώσεις του φυσικού περιβάλλοντος πράγμα που έχει αποτέλεσμα την ύπαρξη διαφορετικών περιβαλλοντικών συνθηκών ακόμη και σε κοντινές αποστάσεις και την ύπαρξη πολλών μικροκλιμάτων.  Πολλά από τα φυτά της είναι  φαρμακευτικά εκ των οποίων πολλά χρησιμοποιούνται στην ομοιοπαθητική ιατρική.

Η Δρακοντιά  (dracunculus vuigaris της οικογένειας Araceae)  

Η φωτογραφία τραβήχθηκε στην Ανατολική Σάμο περιοχή Μεσόκαμπου στις 1-5-2016

Τα άνθη του έχουν θερμαντικές ιδιότητες

Τον Απρίλιο _Μάιο τα πορφυρά λουλούδια του βγαίνουν σε ταξιανθίες (Spadix) μέσα στο απαλό φύλλο σπάθη που την τυλίγει. Η ταξιανθία αυτή παράγει θερμότητα (είναι έως 15 βαθμούς θερμότερη από το περιβάλλον. 

Στο έλαιο των σπόρων του περιέχονται λιπαρά οξέα μεταξύ τους και ακόρεστα , πολυακόρεστα και ω οξέα με αντικαρκινικές ιδιότητες 

Το σπορέλαιο των σπόρων του αναλύθηκε φασματοσκοπικά , βρέθηκε να περιέχει μεθυλεστέρες  λιπαρών οξέων με κύρια συστατικά C16: 0, C16: 1n-7, C18: 1n-9, C18: 1n-7 (cis -δαμαλικού οξύ), C18: 2η-6 και 13-φαινυλ τριδεκανοϊκό οξέα.

(Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, Τμήμα Φαρμακευτικής, Τμήμα Αναλυτικής Χημείας, Beyazıt, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία Σε κάποιο σημείο της μελέτης  αυτής του 2002 τονίζεται ότι "Κανείς δεν έχει διερευνήσει τους πιθανούς χημειοθεραπευτικών συστατικών και επίσης χημειοταξινόμηση του Δ vulgaris στην Τουρκία μέχρι τώρα". Αναφέρεται επίσης στην βιβλιογραφία το βιβλίο Mill , RR., Dracunculus Schott στην Χλωρίδα της Τουρκίας και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Vol. 8, University Press, Εδιμβούργο, σελ 62-63, 1984..

Άλωστε με την μέθοδο αέριας χρωματογραφίας σε σπορέλαιο του dracunculus vuigaris, ανά 100gr βρέθηκαν πολλά λιπαρά οξέα μεταξύ τους και ακόρεστα , πολυακόρεστα και ω οξέα, κυριότερα από αυτά δε είναι το ελαικό, το παλμιτικό, το λινολεικό, το cis βαξενικό, το 13 φαινυλτριδεκατονικό οξύ.

Το δαμαλικό οξύ  (CH₃(CH₂)₇CH=CH(CH₂)₇COOH) που υπάρχει σε υψηλές ποσότητες, αποτελεί μια από τις πρόδρομες ουσίες, για την σύνθεση του συζευγμένου λινολεικού οξέος  LCA που το οποίο είναι γνωστό για τις  αντικαρκινικές και τις αντιθρομβωτικές του ιδιότητες.

Στο συζευγμένο λινελαικό οξύ LCA έχει παρατηρηθεί δράση ενάντια νεοπλασματικών παθήσεων του μαστού, του πνεύμονα και του εντέρου

Το συζευγμένο λινελαικό οξύ LCA διαμορφώνει άλλες σημαντικές ουσίες όπως  το αραχιδονικό οξύ, θρομβοξάνες λευκοτρένια και ορισμένες προσταγλανδίνες με αντιφλεγμονώδεις και αντιθρομβωτικές ιδιότητες και γι αυτόν τον λόγο ασκεί προστατευτική δράση του καρδιοαγγειακού συστήματος. Ακόμα ασκεί αντιαλλεγριογόνα δράση και πιθανόν προστατευτική δράση εναντίων των αυτοάνοσων παθήσεων καθώς και την συγκέντρωση λίπους στην κοιλιά

Το φθινόπωρο παράγεται καρπός που έχει μορφή μούρων και είναι τοξικός και περιέχει  οξαλικό ασβέστιο  (που εάν καταπωθούν σχηματίζουν κρυστάλλους σχήματος βελόνας  και   ερεθίζουν το δέρμα, το στόμα την γλώσσα τον λαιμό, δυσκολεύουν την αναπνοή και δημιουργούν πόνο και δυσκολία στην αναπνοή. )

Περιέχει και σαπωνίνες . 

Αυτοί που είναι ουσίες που βρίσκεται σε ορισμένα φυτά , τα τρόφιμα , τα φυτά της ερήμου και μερικά πλάσματα της θάλασσας , περιέχουν στο μόριό τους ενωμένα, ένα γλυκό και ένα άγλυκο μέρος) . Είναι τασιενεργές ουσίες και μπορούν να ενωθούν ταυτόχρωνα με υδρόφιλες και λιπόφιλες ουσίες . Για τον λόγο εμφανίζουν απορρυπαντικές ιδιότητες και  χρησιμοποιούνται για την καυασκευή σαπουνιών. 

Αλλά οι χρήσεις τους δεν περιορίζονται εκεί. Χρησιμοποιούνται ακόμη και εναντίον της χοληστερόλης, του καρκίνου (αίματος και πνεύμονα) σαν  αντιβιωτικά και σαν ανοσοενισχυτές. 

Κάποιοι από αυτούς περιέχουν δραστικές ουσίες στο άγλυκο που είναι αδρανείς  , αλλά ενεργοποιούνται όταν τα δύο συστατικά μέρη χωριστούν. 

Η δράση τους για τον περιορισμό της ελεύθερης χοληστερόλης στο αίμα οφείλεται ακριβώς στον απορρυπαντικό τους χαρακτήρα.

Συνδέονται με μόρια χοληστερόλης κατά την πέψη και έτσι τα εμποδίζουν να δημιουργούν επικάθονται σε αγγεία , και με αυτόν τον τρόπο,  λειτουργούν  προληπτικά σε καρδιοαγγειακές παθήσεις.

Οι αντικαρκινικές τους ιδιότητες οφείλονται κυρίως στην τοξικότητα που εμφανίζουν ορισμένοι από αυτούς  όπως η αροίνη (τοξικό συστατικό) και δρουν εναντόν καρκινικών κυττάρων

Από την ρίζα

Η ρίζα είναι αποθήκη αμύλου ,  βρασμένη ρίζα έχει αναλγητική ενέργεια.  Τα εξωτερικά επιθέματα από ρίζα νωπή  προκαλούν υπεραιμία (χρησιμοποιείται για αυτό σε αρθρίτιδα). Υπάρχουν κόμμεα που βρασμένη και αποξηραμένη ρίζα δρουν εξωτερικά επούλωση ελκών διότι σχηματίζουν μια κολλώδη επιφάνεια που επουλώνει αρχικά τις πληγές. Για λόγους που αναφέρθηκαν Σκόνη από την ξεραμένη ρίζα της ανακατεμένη με βρυόνια (λευκή άμπελο) χρησιμοποιείται σε παραδοσιακή ιατρική, για έλκη πολύποδες καρκινωμάτων, δαγκωμάτων οχιάς

 βασσορίνη (καθαρτική ενέργεια)

Η Γιάτρισσα (echium italicum)

Η φωτογραφία τραβήχθηκε στην Ανατολική Σάμο περιοχήΤρεις Εκκλησιές στις 1-5-2016

.Η σημαντική αξία της αλκαννίνης και της σικονίνης οδήγησε σε έρευνα για την καλλιέργεια κυττάρων τριών φυτών στο διάστημα, των Panax ginseng, Lithospermum erythrorhizon και Macrotomia euchroma. Στις ρίζες των δύο τελευταίων φυτών περιέχεται το εναντιομερές ζεύγος αλκαννίνη/σικονίνη και τα παράγωγά τους. Τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν στον τροχιακό σταθμό Mir και στον αμερικανικό σταθμό Space Shuttle.

https://ikee.lib.auth.gr/record/122557/files/lallas.pdf

Η γιάτρισσα περιέχει μεγάλες ποσότητες σικονίνης  που είναι μια φαρμακευτική ουσία με επουλωτικές, αντιμικροβιακές, αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές και κυτταροτοξικές ιδιότητες.  Η σικονίνη χρησιμοποιείται  για την θεραπεία του καρκίνου αφού μειώνεται με την χρήση της η ανάπτυξη όγκων και η υπεροξείδωση των λιπιδίων.  Επίσης προστατευτική δράση στην καρκινογένεση του δέρματος.

Έχει χρησιμοποιηθεί στην γεωργία σαν εντομοκτόνα και στην καταπολέμιση των κουνουπιών 
 

Είναι ένας αιθυλεστέρας -μια ναφθοκινόνη. 

Στις ρίζες του φυτού αυτού εντοπίστηκαν μεγάλες ποσότητες σικονίνης και παραγώγων της με ιδιότητες ανάλογες όπως η ισοβουτυλοσικονίνη,  όπως ακετυλοσικονίνη, προπυλυλοσικονίνη, 2 μεθυλο-Ν-βουτυρύοσικονίνη, διμεθυλοακρυλοσικονίνη κ.α. 

Στο αιθέριο έλαιο της γιάτρισσας βρέθηκαν είκοσι δύο συστατικά τα κύριότερα από αυτά η εξαδεκανόλη (κυτηλική αλκοόλη ή παλμυτοαλκοόλη) σε 27,1%  μια λιπαρή αλκοόλη με κηρώδη υφή σε θερμοκρασία δωματίου που χρησιμοποιείται και  σε καλυντικά σαν γαλακτωματοποιητής. Ακόμη η πουλεγόνη ( pulegone ) (8.8%),  ένα διαυγές άχρωμο ελαιώδες υγρό που κατατάσεται στα μονοτερπένια και συναντάται επίσης και σε άλλα φυτά όπως η μέντα, το φλασκούνι και στην καμφορά . Είναι τοξική σε αρουράιους και εμφανίζει εντομοκτόνο δράση επίσης. 

Και τα δυο αυτά συστατικά εμφανίζουν αντιμικροβιακή δράση σε  μικροοργανισμούς όπως  οι Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Salmonella typhi, Pseudomonas aeruginosa, Aspergilus niger καιCandida albicans, που εξαρτάται από την συγκέντρωση.  

Οι ρίζες και φλοιούς του Echium  έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του έλκους, εγκαύματα και πληγές στην παραδοσιακή τουρκική ιατρική και εμφανίζουν επουλωτική δράση

Τα συστατικά που προσδιορίστικαν με επουλωτική δράση σε πληγές ήταν παράγωγα της σικονίνης  (Shikonin) όπως η ακετυλοσικονίνη (Acetylshikonin), η δεοξυσικονίνη (Deoxyshikonin) και η 2μεθυλοΝβουτυριλσικονίνη  με ισοαρυλοσικονίνη ((2-μεθυλ-Ν-butyrylshikonin + Isovalerylshikonin) 

Το πεντάνευρο

Η φωτογραφία τραβήχθηκε στην Ανατολική Σάμο στις 1-5-2016 (πεντάνευρο λογχοειδές)

Το πεντάνευρο (Plantago major) 

είναι μικρό διετές βρώσιμο φυτό με χαρακτηριστικά φύλλα που φέρουν πέντε νευρώσεις 

Από τα ενεργά συστατικά του είναι  η αβαβίνη aucubin 

με αντιμικροβιακή δράση 

που είναι ένας μονοτερπενικός ( ιριδοειδής )γλυκοζίτης

Η ιριδομυμερίνη  είναι η ουσία που προέρχονται τα ιριδοειδή, (δικυκλικά συντηγμένα κυκλοπεντανοπυράνια) που είναι αμυντικές ουσίες των φυτών  που παράγονται από τα φυτά για την άμυνα εναντίον των φυτοφαρμάκων και των μολύνσεων από μικροοργανισμούς

Η αβαβίνη aucubin  βρέθηκε ότι προστατεύει από την ηπατική βλάβη που προκαλείται από τετραχλωράνθρακα ήάλφα-αμαννιτίνη σε ποντικούς και αρουραίους όταν 80 mg / kg χορηγήθηκε ενδοπεριτοναϊκά (https://en.wikipedia.org/wiki/Aucubin)

Επίσης ο πυροφοσφωρικός γερανυλεστέρας που είναι πρόδρομη ένωση για τα ιριδιειδή με πολύπλκες βιοχημικές διεργασίες τα φυτά συνθετουν τα τερπενοειδή

και η αλλαντοίνη που διεγείρει την κυτταρική ανάπτυξη και τ.ην αναγέννηση των ιστών,

H αλλαντοίνη είναι σημαντικό μεταβολικό ενδιάμεσο στους περισσότερους οργανισμούς  (ζώα, φυτά. βακτήρια). Παράγεται στα περισσότερα θηλαστικά από την οξείδωση του ουρικού οξέος το οποίο είναι προιόν αποικοδοικοδόμησης των πουρινών. Στα βακτήρια η αλλαντοίνη αποτελεί δευτερογενή πηγή αζώτου ενώ ο άνθρωπος δεν μπορεί να μετατραπεί το ουρικό οξύ σε αλλαντοίνη υπάρχει όμως αλλαντοίνη στον αμνιακό σάκκο. 

Στην αβαβίνη και στην αλλαντοίνη οφείλει το πεντάνευρο  τις αντισηπτικές και επουλωτικές ιδιοτητες. 

Χρησιμιμοποιείται για την επούλωση και θεραπεία ελκώδων πληγών ενώ παλαιότερα έχει χρησιμοποιηθεί και κατά της λέπρας

και το βλεννώδες (που μειώνει τον πόνο και τη δυσφορία). Το Plantain έχει στυπτικές ιδιότητες και ένα τσάι από τα φύλλα μπορεί να καταναλωθεί για να θεραπεύσει τη διάρροια και να καταπραΰνει τις ακατέργαστες εσωτερικές μεμβράνες.

Το φυτό Broadleaf είναι επίσης ένα εξαιρετικά θρεπτικό άγριο βρώσιμο, το οποίο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο και βιταμίνες A, C και K. καροτίνη, βιταμίνες C και Κ, γλυκοσίδια , τανίνες, οργανικά οξέα, βλένες, σαπωνίνες, ένζυμα, αλκαλοειδή και φυτοσίδια

Ο χυμός από τα φύλλα του μπορεί να δράσουν σε τοπικούς ερεθισμούς, (φουσκάλες, τσιμπήματα εντόμων τσουκνίδες, έως σοβαρές καταστάσεις κοψίματα έλκη αιμοροίδες , έλκος στο στομάχι (χυμός), εγκαύματα ακόμη και κάλους)

Οι αντισηπτικές και επουλωτικές ιδιότητες οφείλονται στα φυτοσίδια που περιέχει. Ακόμη έχει και διουρητικές, αντιφλεγμονώδεις  καταπραυντικές ευστόμαχες αποφρακτικές, καθαρτικές ιδιότητες.

Δήμητρα Σπανού

ΠΗΓΕΣ

https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/0972060X.2009.10643757

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26947902

www.sigmaaldrich.com290 × 152

www.pipitech.com319 × 273

https://en.wikipedia.org/wiki/Cetyl_alcohol

sites.google.com643 × 479

https://en.wikipedia.org/wiki/Pulegone

https://en.wikipedia.org/wiki/Arum_maculatum

https://www.bambakia.gr/πεντάνευρο-και-ιδιότητες-του-φυτού/

https://www.emedi.gr/εναλλακτικές-θεραπείες/συμπληρώματα-διατροφής/item/4900-το-συζευγμένο-λινολεϊκό-οξύ.html#.VzmjvEijiCk

https://www.ualberta.ca/~csps/JPPS5(3)/S.Saglik/dracunculus.pdf

https://www.my-personaltrainer.it/integratori/cla-acido-linoleico-coniugato.html

https://el.winesino.com/alternative-medicine/herbs-alternative-medicine/1013143128.html

https://www.slideshare.net/samirsaad/chemical-study-and-medical-application-of-saponins-as-anti-cancer

https://en.wikipedia.org/wiki/Iridoid

https://en.wikipedia.org/wiki/Aucubin