Απόηχος από το καλοκαίρι του 2008 . Ψυχική Υγεία

ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΕΔΩ 

Από όλες τις ασθένειες ακόμα κι αυτές που είναι επικίνδυνα μεταδοτικές, τον μεγαλύτερο φόβο και τις σκληρότερες μεθόδους αντιμετώπισης προκαλούν οι λεγόμενες ψυχικές ασθένειες. Ξέρουμε πως είναι  πολλές οι σωματικές  ασθένειες όπως χολέρα λέπρα σίφυλη κ.α., για τις οποίες κατά εποχές παίρνονται μέτρα αυστηρά. Απομόνωση περιθωριοποίηση ακόμα και κοινωνικός στιγματισμός του αρρώστου .Δεν συγκρίνονται όμως με τις απάνθρωπες μεθόδους θεραπείας και ακόμα  με τον στιγματισμό και την κοινωνική απαξίωση που υφίστανται άνθρωποι  που εμφανίζουν κάποιο ψυχικό νόσημα.  

Αν και δεν έχουν εξηγηθεί επαρκώς τα αίτια της ψυχικής ασθένειας, δεν υπάρχει λ.χ. κάποιος ιός ή δεν συνδέεται απαραίτητα με δυσλειτουργία ή αλλοίωση στη δομή του εγκεφάλου και κάποιο δεν την θεωρούν καν σαν αρρώστεια 

Δεν είναι τυχαίο πως πολλές φορές η έννοια της ψυχασθένειας εκφράζεται με τον όρο παρέκκλιση ή παρεκκλιτική συμπεριφορά 

Το παράξενο όμως είναι πως υπάρχουν όχι λίγες παρεκκλιτικές συμπεριφορές όπου όχι μόνο δεν υπάρχει στιγματισμός και απομόνωση αλλά φαίνεται να ισχύουν τα ακριβώς αντίθετα 

Ας δούμε αρχικά  περιπτώσεις όμως, που η παρέκκλιση από την συνηθισμένη συμπεριφορά μπορεί να ενταχθεί σε κάποιο σύστημα (θρησκεία οικονομία ήθη και έθιμα) , που σημαίνει πως μπορεί να ελεγχθεί να ενσωματωθεί και να λειτουργήσει σε όφελος του.   

Οι Σαμάνοι της ρωσικής στέπας , οι ινδιάνοι μάγοι, οι γκουρού,   οι φύλαρχοι μάγοι των αφρικανικών φυλών, βιώνουν  οι ίδιοι αλλά και οδηγούν τους ανθρώπους που επηρεάζουν, σε καταστάσεις και  

σε παρόμοια φαινόμενα ομαδικής ή ατομικής έκστασης και υστερίας που συμβαίνουν στις δικές μας δυτικές κοινωνίες και είναι συνδεδεμένα με τις θρησκείες ή τις παραδόσεις. 

 Θρησκευτικές τελετές εορτασμών αγίων με τις γνωστότερες αυτές που συμβαίνουν σε χώρες της λατινικής Αμερικής, αλλά ακόμα και στην χώρα μας στα Αναστενάρια αλλά και το προσκύνημα της Μεγαλόχαρης στην Τήνο, εμφανίζονται φαινόμενα που κανονικά, θα ήταν αντικείμενο ψυχιατρικής έρευνας. 

Για να αντιμετωπίσουμε το άγχος και το στερς χρησιμοποιούμε πολλά και εξελιγμένα σκευάσματα 

Ακόμα υπάρχει διεθνώς πια ό όρος Shoping therapy κατά της υστερίας και του άγχους  

Ακόμα και σε πολλές αναγνωρισμένες  ομάδες πειραματισμών  όπου το ατομο-αντικείμενο πειραματισμού με διάφορες τεχνικές (ύπνωση, υποβολή) μπορεί να εμφανίσει οποιουδήποτε τύπου αποκλίνουσα συμπεριφορά, που βέβαια είναι προσωρινή γιατί με τις αντίστοιχες  τεχνικές επανέρχεται στο φυσιολογικό.  

Ας μην ξεχνάμε ακόμα τις περίφημες τεχνικές νοητικού ελέγχου που αρχικά στοχεύουν στην υγεία και την αρμονία του ανθρώπου. Όμως οι ίδιες μέθοδοι έχουν εφαρμοστεί  με αρνητικό τρόπο σε διάφορα ολοκληρωτικά καθεστώτα με αποτέλεσμα χιλιάδες αντικαθεστωτικοί σε συγκεκριμένες περιόδους  να έχουν καταλήγουν σε ψυχιατρεία.( Εδώ βέβαια το στίγμα λειτούργησε σαν όπλο διακυβέρνησης) 

Ακόμα υπάρχουν άφθονες μεμονωμένες περιπτώσεις στην ιστορία, ανθρώπων που εμφάνιζαν κάποιου τύπου τρέλα, που όχι μόνο δεν υπήρξε κοινωνικός στιγματισμός γι αυτήν, αλλά έχαιραν μεγάλης κοινωνικής αποδοχής και εκτίμησης . Πρόκειται για ανθρώπους  πού μπόρεσαν μέσα από το σπάσιμο των φραγμών της φυσιολογικής συμπεριφοράς, να αγγίξουν τα βάθη και την ουσία της τέχνης, της επιστήμης, της φιλοσοφίας ή απλά την βελτίωση της καθημερινής τους ζωής  και μέσα από αυτό καταξιώθηκαν στην κοινωνία. 

¨Η για  άτομα χαρισματικά που παράλληλα με τη δράση τους και το έργο τους ζούσαν την - ας την πούμε- ψυχική τους ασθένεια χωρίς να στιγματίζονται από την κοινωνία και να επιδεινώνεται έτσι το πρόβλημα τους, και  μπόρεσαν μ αυτόν τον τρόπο να την σηκώσουν και να την παλέψουν πιο αποτελεσματικά. 

Ο άνθρωπος που εμφανίζει παρέκκλιση λειτουργεί έξω από τα αποδεκτά πλαίσια της ανθρώπινης κοινωνικής συμπεριφοράς και αυτό είναι ίσως που πανικοβάλει την κοινωνία, ο φόβος της  αποδιοργάνωσης. 

Αυτά,  που οι  ψυχίατροι Δυτικού τύπου, θα χαρακτήριζαν ψυχικά νοσήματα και θα διέταζαν ισχυρά φάρμακα και άλλες σκληρότερες μεθόδους για την θεραπεία τους. 

ψυχασθένειες 

Οι ψυχασθένειες, συχνά αποκαλούμενες μανίες ή ιερές ασθένειες όπως η επιληψία, αντιμετωπίστηκαν από την αρχαιότητα με σοβαρότητα από τους γιατρούς της εποχής. Από το 384 π.Χ. σώζονται μελέτες του Αριστοτέλη για νοητικές και σωματικές διαφορές ατόμων, αργότερα ο Διογένης, ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις παρεκκλίσεις. Εξέταζαν την επιληψία, την άνοια και την νοητική καθυστέρηση, χωρίς να καταλήγουν σε κοινά συμπεράσματα. 

Ένα από τα σχετικά παράδοξα της ιστορίας μάλιστα αναφέρει ότι ο Ιπποκράτης είχε προσκληθεί να θεραπεύσει τον φιλόσοφο και επιστήμονα (πατέρα της ατομικής φυσικής) Δημόκριτο από «μανία» γιατί ο Δημόκριτος πολλές φορές ξεσπούσε σε φαινομενικά αδικαιολόγητα ασυγκράτητα γέλια προκαλώντας την απορία των ανθρώπων γύρω του. Φυσικά ο Δημόκριτος δεν χρειαζόταν το «ελλέβορο» που χορηγούσαν οι γιατροί της εποχής για περιπτώσεις μανίας, αλλά αυτό στάθηκε αφορμή να γνωρίσει τον Ιπποκράτη, να γίνουν φίλοι και να ανταλλάξουν πολλές ενδιαφέρουσες επιστολές. 

Η σύγχρονη ανθρωπολογική έρευνα έχει εντοπίσει πολλές περιπτώσεις όπου από έναν πολιτισμό στον άλλο η ιδέα του μη φυσιολογικού διαφέρει. Όχι μόνο μπορεί ένα βιολογικό φαινόμενο που θεωρείται φυσιολογικό σε έναν πολιτισμό να θεωρείται παθολογικό σε κάποιον άλλο, αλλά και το αντίστροφο. Για παράδειγμα, το νόσημα της δυσχρωμικής σπειροχαίτης είναι τόσο διαδεδομένο σε μια φυλή της Νότιας Αμερικής ώστε να γίνεται αποδεκτό σαν φυσιολογικό, ενώ όσοι δεν έχουν αυτές τις κηλίδες θεωρούνται άρρωστοι και τους απαγορεύεται ο γάμος. Σε άλλες πρωτόγονες κοινωνίες οι εντερικοί σκώλικες, οι ομφαλοκήλες, η ελονοσία, οι δερματίτιδες δεν θεωρούνται νοσήματα, ενώ στους Ινδιάνους Ναβάχο των ΗΠΑ οι συγγενείς εξαρθρώσεις του ισχύου θεωρούνται φυσιολογικές. 

Χαρακτηριστικές είναι και οι περιπτώσεις που αφορούν την ψυχική υγεία. Στους Εσκιμώους, στους Ινδιάνους Απάτσι και στους κατοίκους του βόρειου Μεξικού, ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς τα οποία συνηθίζουμε να συνδυάζουμε με ψυχικά νοσήματα αντιμετωπίζονται σαν χαρίσματα του ιερέα-θεραπευτή ή του μάγου. 

Στο πεδίο των νευρώσεων έχουν εντοπιστεί χαρακτηριστικές και ιδιόμορφες περιπτώσεις υστερικών συμπεριφορών που εμφανίζονται μόνο σε ορισμένους πολιτισμούς. Όλες αυτές οι υστερικές συμπεριφορές έχουν να κάνουν με μια κοινή ανθρώπινη νευροφυσιολογική αντίδραση στο απότομο και έντονο ξάφνιασμα. Όμως, αυτή η κοινή βιολογική αντίδραση παίρνει εν συνεχεία διαφορετικές μορφές και οδηγεί σε διαφορετικές συμπεριφορές, ανάλογα με το πολιτισμικό περιβάλλον και τις επιδράσεις που αυτό ασκεί στο άτομο. Έτσι, στον Καναδά, στην Αλάσκα, στη Νικαράγουα και στον Ονδούρα υπάρχουν άτομα, που οι ανθρωπολόγοι τα ονομάζουν «Running Taxon», τα οποία τρέχουν σε άγρια κατάσταση μέσα στη φύση. Άλλη περίπτωση υστερικού ατόμου είναι του «Startle Matching Taxon», που χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία ψυχαναγκαστικών μιμήσεων. Τέτοια περιστατικά εμφανίζονται στην Ιάβα, στη Βιρμανία, στην Ταϊλάνδη, στις Φιλιππίνες, στη Σιβηρία, στη Μογγολία, στη νοτιοδυτική Αφρική και στη βόρεια Σκανδιναβία. Στη Μαλαισία, την Ινδονησία, το Λάος, τους Παπούα, τη Νέα Γουινέα και τον Καναδά συναντάμε τον υστερικό τύπο του «Sudden Mass Assault Taxon», που τελεί σε ιδιάζουσα κατάσταση αμόκ και επιτίθεται σε ανθρώπους, ζώα και αντικείμενα. 

Στην κατηγορία αυτών των υστερικών συμπεριφορών περιλαμβάνεται επίσης το Hsieh-ping στην Κίνα, μια κατάσταση εκστασιασμού που προκαλεί την αίσθηση κατάληψης από νεκρούς συγγενείς και φίλους τους οποίους ο ασθενής έχει δυσαρεστήσει, το Latach, σύνδρομο υποβολής και ψυχαναγκαστικών μιμήσεων που απαντά στη νοτιοανατολική Ασία, το Shinkeishitsu, μια μορφή ανησυχίας και ψυχαναγκαστικής νεύρωσης στους νεαρούς γιαπωνέζους, και το Windigo, έμμονη επιθυμία για ανθρώπινη σάρκα στους Ινδιάνους Αλγκόνκιαν του βορειοανατολικού Καναδά. 

Οι πολιτισμικές επιδράσεις είναι επίσης έντονες στη συμπτωματολογία της κατάθλιψης. Στις ΗΠΑ η καταθλιπτική διάθεση συνήθως οδηγεί στην υιοθέτηση ορισμένων συμπεριφορών (όπως η πολυφαγία, η καθήλωση μπροστά στην τηλεόραση, ο αλκοολισμός και η κατάχρηση τοξικών ουσιών), που σχετίζονται με τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Επίσης, το γεγονός ότι η κατάθλιψη αποτελεί ακόμα κοινωνικό στίγμα στον Δυτικό πολιτισμό κάνει πολλούς αμερικανούς να κρύβουν την κατάθλιψή τους για να μη στιγματιστούν, με αποτέλεσμα να σωματοποιούν συχνά τα συμπτώματα, με πονοκέφαλους, οσφυαλγίες, διαταραχές του πεπτικού συστήματος, κούραση, κ.ά.. 

Και σε άλλες κοινωνίες όπου οι πολιτισμικές αξίες στιγματίζουν την ψυχική νόσο και τις ψυχικές διαταραχές (όπως στην Κίνα, όπου μια ψυχιατρική διάγνωση μπορεί να εμποδίσει το άτομο να βρει δουλειά, να βρει σύζυγο και να γίνει σεβαστό στην κοινότητα) η κατάθλιψη οδηγεί πολύ πιο συχνά στη σωματοποίηση των συμπτωμάτων. 

Η επίδραση του πολιτισμού στην αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου διαπιστώνεται και σε πιο βαριές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως είναι η σχιζοφρένεια. Από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι τα χαρακτηριστικά του σχιζοφρενούς στη Δύση έχουν επηρεαστεί από την κυρίαρχη ιδεολογία του ατομικισμού. Επίσης, και άλλα χαρακτηριστικά του Δυτικού πολιτισμού, όπως η αίσθηση του χρόνου, η αίσθηση της φθοράς και ο δυϊσμός σώματος-ψυχής, επιδρούν στη διαμόρφωση των συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας. 

Από μελέτη που έγινε σε σχιζοφρενείς αμερικανούς ιρλανδικής καταγωγής και αντίστοιχους ασθενείς ιταλικής καταγωγής, διαπιστώθηκε ότι υπήρχαν σημαντικές διαφοροποιήσεις, οι οποίες είχαν άμεση σχέση με τις διαφορές που παρουσιάζει ο πολιτισμός και η κοινωνία στην Ιρλανδία και την Ιταλία αντίστοιχα. Στην ιρλανδική οικογένεια κυριαρχεί η μητέρα, σε αντίθεση με τη ιταλική όπου δεσπόζει ο πατέρας. Επίσης στους ιρλανδούς η συναισθηματική έκφραση είναι περιορισμένη και η σεξουαλικότητα ενοχοποιημένη, κάτι που δεν συμβαίνει στους ιταλούς. Ανάλογη συγκριτική μελέτη σε σχιζοφρενείς ασθενείς που πραγματοποιήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στην Ινδία και στη Νιγηρία έδειξε επίσης σημαντικές διαφορές, που σχετίζονταν με τις κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες των δύο αυτών χωρών. 

Στη Μεγάλη Βρετανία, το 60% των ασθενών με σοβαρές ψυχώσεις που είχαν γεννηθεί στην Καραϊβική και στην Αφρική "κατασκεύαζαν" τη συμπτωματολογία τους με πρότυπα από παραδοσιακές θρησκευτικές εμπειρίες, ενώ οι ασθενείς της λευκής φυλής εμφάνιζαν θρησκευτικές επιρροές στις εκδηλώσεις τους σε ποσοστό μόνο 20%. 

Η Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, 80 ημέρες πριν από την έναρξη της μεγάλης αθλητικής διοργάνωσης, υπενθυμίζει στους ξένους που επιθυμούν να επισκεφθούν την Κίνα τους κανόνες ορθής συμπεριφοράς…………Η είσοδος στην Κίνα θα απαγορευθεί σε όποιον έχει την πρόθεση να προβεί σε "ανατρεπτικές" δραστηριότητες, σε ανθρώπους που πάσχουν από ψυχικές νόσους και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, καθώς και σε άτομα που έχουν την πρόθεση να επιδοθούν σε πορνεία. 

άτομα με ειδικές ανάγκες 

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τα άτομα με ειδικές ανάγκες είχαν να αντιμετωπίσουν εκτός απ' τις δυσκολίες της όποιας ιδιαιτερότητάς τους και την κοινωνία μέσα στην οποία βρισκόταν. 'Αλλες κοινωνίες είχαν θετική στάση απέναντί τους, άλλες αρνητική, άλλες αδιάφορη και όλα αυτά μεταβαλλόταν και με το πέρασμα των χρόνων.  
Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες ρίχνανε στον Καιάδα (ένα μεγάλο γκρεμό) όσα παιδιά γεννιόταν με κάποιο εμφανές πρόβλημα, η φυλή των Μασάι θανάτωναν τα παιδιά που γεννιόταν μειονεκτικά, στην φυλή Αζάντ τα προστάτευαν ιδιαίτερα το ίδιο και στην Κίνα που όλη η κοινότητα πρόσεχε και βοηθούσε αυτά τα άτομα, στην φυλή Τσάγκα (ανατολική Αφρική) χρησιμοπούσανε τους ανθρώπους με ειδικές ανάγκες σαν αποτροπή του κακού. Οι Γιουκούν στο Σουδάν πίστευαν ότι κάποιο κακό πνεύμα βρίσκεται μέσα τους και τους εγκατέλειπαν, στην Μαλαισία οι Σεμ Ανγκ θεωρούσαν τους ανάπηρους σοφούς και τους χρησιμοποιούσαν για την επίλυση διαφορών μέχρι και ανάμεσα σε φυλές. Οι κάτοικοι του Μπαλί προσπαθούσαν να τους αγνοήσουν, οι αρχαίοι Εβραίοι θεωρούσαν την διαφορετικότητα ένδειξη αμαρτίας, οι Σκανδιναβοί σχεδόν θεοποιούσαν αυτά τα ιδιαίτερα άτομα! Στην Μεσαιωνική Ευρώπη φοβούταν ότι ο διάβολος δημιούργησε το πρόβλημα σε τέτοια άτομα και τα έκαιγαν, στην Αναγέννηση τους έβαζαν σε ειδικά ιδρύματα. 

ακατεργαστο