Οι φιλέλληνες του 1821. Ποιοι ενδιαφέρθηκαν για το Ελληνικό θέμα, ποιοι στρατιωτικοί από παλιότερους πολέμους κατεύθασαν για να οργανώσουν την ελληνική επανάσταση

της Δήμητρας Σπανού

εις μνήμη του πατέρα μας.

 συνέχεια από

Τι προηγήθηκε της φοβερής κρίσης που ζούμε. Μέρος Τέταρτο: Ο πόλεμος των αυτοκρατοριών, συνέχεια. Γαλλική Επανάσταση, Αυτοκρατορία και πόλεμοι και εξάντληση. Η Ιερή συμμαχία με κέντρο Αυστρία. Γαλλογερμανικός πόλεμος 1870 εξαντλεί Γάλλους και Γερμανούς.

Η Ελλήνική Επανάσταση του 1821  ήταν η πρώτη μετά από πολλές αντίστοιχες  επιχειρήσεις  (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλλία Σερβία) που πέτυχε, μιας που όλες οι προσπάθειες που γίνονταν στην Ευρώπη εκείνες τις εοχές,  έφερναν τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα .

 Παράδειγμα,

η Γαλλική επανάσταση που μέσα από αυτή υψώθηκαν οι απαιτήσεις του ανθρώπου του 19ου αιώνα για ελευθερία ισοτητα αδερφοσύνη και αντί αυτού, έφεραν μια επαρμένη και αιματοβαμένη  αυτοκρατορία του Ναπολέοντα

και στην συνέχεια 

οι ισχυροί της Ευρώπης  προσπάθησαν για ειρήνη και αντι αυτού ήρθαν τα καταπιεστικά καθεστώτα σε όλη την Ευρώπη, σπιούνοι  της Ιερας συμμαχίας   να καταδίδουν τους πολίτες και ακόμα μεγαλύτερη ανισότητα στην εξουσία και τον πλούτο.

Από τότε μέχρι σήμερα αυτό απεναλήφθηκε και σε άλλες πολλές περιπτώσεις.

Πως δημιουργείται το ρεύμα του φιλελληνισμού κατά την διάρκεια τηε Ελληνικής Επανάστασης του 1821

 (ιδιαίτερα προς το τέλος  αυτής)

Τώρα ας παρακολουθήσουμε τα γεγονότα και στην Ελλληνική  επανάσταση του 1821 και στην  συνέχεια την δημιουργία του ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους   μέσα από το ρεύμα  του Φιλελληνισμού που έφερε πολλούς ξένους στην χώρα μας για να βοηθήσουν την Επανάσταση  

και ας ευχηθούμε να μην καταλήξουμε και εδώ σε αντίστοιχασ συμπεράσματα

Σχετικά με τα ονόματα και την δράση των φιλελλήνων το μόνο βιβλίο που συντάκτηκε τότε ήταν η " Χρυσή βίβλος των Φιλελλήνων " το 1860 όταν ακόμα κάποιοι τελευταίοι φιλέλληνες βρίσκονταν ακόμα στην Ελλάδα.

Στις αρχές του 19ου αιώνα στην Ευρώπη εμφανίζονται εθνικά, δημοκρατικά και απελευθερωτικά  κινήμτα που εμπνέονται από την Γαλλική Επανάσταση του 1789. 

Η αναστάτωση που έφεραν οι εξεγέρσεις αυτές, τα πενιχρά αποτελέσματα, η εξάντληση και αποδιοργάνωση,  οδήγησαν την Ιερά Συμμαχία να τα οποκυρήξει σαν καταστρεπτικά, να απορρίψει και να απαγορεύσει κάθε ανάλογη ενέργεια στο μέλλον, αρνούμενη την παροχή οποιασδηήποτε βοήθειας σε τέτοιες επαναστάσεις, ακόμα κι αν επρόκειτο για εξεγέρσεις μέσα στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

Αυτές οι αποψεις κατοχυρώθηκαν  στην Συνδιάσκεψη  της Βερώνης το φθινόπωρο του 1822 

Έτσι επίσημα τα ισχυρότερα κράτη της Ευρώπης με το πρόσωπο της Ιεράς Συμμαχίας αρνήθηκαν στην Ελλάδα κάθε βοήθεια και γενικά πήραν αρνητική στάση σε αυτήν.

Ο φιλελληνισμός που εμφανίζεται εκεινη την εποχή, φαίνεται να εμπνέεται από αγνά αισθήματα, αγάπη για τα Ελληνικά Γράμματα, την Αρχαία ιστορία, την τέχνη. Πoιητές διανοούμενοι αλλά και εστεμένοι στην Ευρώπη αλλά και Αμερική, ανεξάρτητα από τις απαγορεύσεις της Ιεράς Συμμαχίας,  φαίνεται να  στηρίξουν την Ελληνική Επανάσταση, πολλοί μάλιστα έρχονται στην Ελλάδα και πολέμούν μαζύ με τους επαναστατημένους Ελληνες και κάποιοι δίνουν και την ζωή τους ακόμα  γι αυτό.

Παράλληλα όμως, στην Ελλάδα , κατεύθασαν και άνθρωποι που είχαν συμμετάσχει σε εξεγέρσεις, εφόσον έπαψαν οι πόλεμοι και οι εχθροπραξίες που κυριαρχούσαν από την γαλλική επανάσταση (1789) και μετά με τους Ναπολεόντιους επκτατικούς πολεμυς, Κι αυτό επειδή, 

 μετά την ϊερά συμμαχία και την Συνδιάσκεψη της Βερωνας, σταμάτησε κάθε πολεμική διένεξη στην Ευρώπη. Οι Βουρβώνοι, Γάλλοι στρατιώτες που είχχαν συμμετάσχει στους Ναπολεόντιους πολέμου, ήταν οι περισσότεροι σε διαθεσιμότητα ή σε αποστρατεια. 

Στην Γερμανία και Ιταλία που χρόνια ποεμούσαν στους Ναπολεόντιους πολέμους, περίσσευαν πια οι στρατιώτες. Ιδιαίτερα  η Ιταλία για δεκαετίες αργότερα παρουσίαζε την ίδια όψη με μπουλούκια στρατιωτών να κινούνται στις διάφορες περιοχές της και να υπάρχουν πολλά κρατίδια, δουκάτα βαρωνίες κ.λ.π.

Αυτοί ήταν άνεργοι αλλά και δυσαρεστημένοι με τα σκληρά και ανελεύθερα καθεστώτα που επιβλήθηκαν  μετά την λήξη των πολέμων στις χώρες τους και όπως ήταν συνηθισμένοι στον πόλεμο, προωθήθηκαν στην Ελλάδα γιατί ήταν γι αυτούς μια κάποιοα λύση.

Από την καταγραφη των φιλελλήνων το 1860 οι φιλέλληνες που αναγράφονται είναι 286 από τους οποίους πολλοί είναι αξιοματικοί Γάλλοι και Πεδεμόντιοι,

 Γερμανοί 121  εκ των οποίων οι περισσότεροι Πρώσοι, Γάλλοι 56,  Ιταλοί 50, Ελβετοί 11,  Άγγλοι10, Δανοί8, Κορσικανοί 7  

Η όψιμη βοήθεια μετά την άλωση του Μεσσολογγίου, που αγνόησε και υπερπήδησε τις απαγορεύσεις της ιεράς Συμμαχίας με την αποστολή εμπειροπόλεμων στρατιωτικών,

 αποδώθηκε σε αισθήματα και συναισθήματα, που προκάλεσε η ηρωική αντίσταση και θυσία των Μεσολογγιτών.. 

Στην Ελλάδα - όπως εξελήχθηκε η κατάσταση στην συνέχεια,  μετά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στο Μεσσολόγγι που τελείωσε με την πτώση του , κατεύθασαν εδώ επίσημα στρατός και στρτιωτικοί από χώρες της Ευρώπης, εφόσον οι χώρες τους υπαναχώρησαν από την σκληρή στάση τυς και αποφάσησαν εκ΄των υστέρων να βοηθήσουν την Ελλάδα .(οταν  πλέον  η Επανάσταση είχε 'γονατίσει" μετά την τραγική άλωση  σφαγή και έξοδο των Ελλήνων στο Μεσολόγγι . 

Ποιο ήταν οι φιλέλληνες από τα "Ιστορικά ονόματα της ελληνικής Επανάστασης του 1821"
 Ιωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος ήταν Ελβετός τραπεζίτης, Το 1814 συμμετείχε στο συνέδριο της Βιέννης, όπου γνώρισε και σχετίστηκε με τον Καποδίστρια.

Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια επέδειξε προσωπικό ενδιαφέρον για την συγκρότηση της ελληνικής εθνικής οικονομίας και συνέβαλε καταλυτικά στην ίδρυση της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας, της οποίας διατέλεσε και επίτιμος διοικητής

 Φραγκίσκος Άμπνεϋ (Hastings, 1794-1828): Άγγλος αξιωματικός του ναυτικού και θερμός φιλέλληνας. Με το ατμήλατο πλοίο "Καρτερία" πήρε μέρος σε πολλές ναυτικές επιχειρήσεις με μεγάλη επιτυχία (Βόλος, Βασιλάδι κ.ά.). κατά την από θάλασσα επίθεση στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό (1828), τραυματίστηκε βαριά και μετά μια εβδομάδα πέθανε στη Ζάκυνθο.

Βερανζέρος Πέτρος-Ιωάννης (Beranger, 1780-1857): Γάλλος ποιητής από το Παρίσι και θερμός φιλέλληνας. Έγραψε ενθουσιώδη ποιήματα εξυμνώντας τα κατορθώματα των αγωνιστών του 1821

Βουτιέ Ολιβιέ (Voutier, 1796-;): Γάλλος φιλέλληνας ειδικός στο πυροβολικό. Ανακάλυψε στη Μήλο το άγαλμα της Αφροδίτης και το έστειλε στη Γαλλία. Ήταν υπασπιστής του Μαυροκορδάτου στο Πέτα (1822). Πήρε μέρος σε πολλές μάχες, στης Τριπολιτσάς κ.λπ.

Γκυίλφορντ Φρέντερικ Νορθ (Guilford 1766-1827): Άγγλος φιλέλληνας, ιδρυτής της Ιονίου Ακαδημίας στην Κέρκυρα (1820).

Γουέμπστερ Δανιήλ (Webster, 1782-1852). Αμερικανός νομομαθής και πολιτικός, θερμός φιλέλληνας. Κατά την Επανάσταση του 1821 άφησαν εποχή οι αγορεύσεις του υπέρ αυτής, την οποία και έμπρακτα ενίσχυσε κατά πολλούς τρόπους.

Δεριγνύ Ερρίκος-Δανιήλ Γκωτιέ κόμης

(De Rigny, 1782-1835): Γάλλος ναύαρχος και πολιτικός από τους πρωτεργάτες της πανωλεθρίας του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου στο Ναυαρίνο (1827).

Εϋνάρδος, Ιωάννης Γαβριήλ (Eynard, 1775-1863): Γαλλοελβετός οικονομολόγος και θερμός φιλέλληνας που πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στην Ελλάδα, τόσο στην Επανάσταση του 1821 όσο και μετά.

Θείρσιος, Φρειδερίκος (Thiersch, 1784-1860): Γερμανός φιλόλογος και παιδαγωγός από το Φράιμπουργκ, θερμός φιλέλληνας. Πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στον Ελληνικό Αγώνα του 1821 οργανώνοντας φιλελληνικές επιτροπές και διενεργώντας εράνους.

Κάννινγκ Γεώργιος

(Canning, 1770-1827): Περίφημος βρετανός πολιτικός και φιλέλληνας από το Λονδίνο. Μαρμάρινος ανδριάντας του, έργο του βρετανού γλύπτη Τσάντρεϋ (Chantrey) βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία της Αθήνας.

Κόδριγκτων, σερ Εδουάρδος

(Codrington, 1770-1851): Άγγλος ναύαρχος. Ως διοικητής του Στόλου της Μεσογείου, κατεναυμάχισε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο στο Ναυαρίνο (1827).

Κουσιανόφσκυ Αλέξανδρος: Πολωνός φιλέλληνας από τη Βαρσοβία. Αμέσως μετά την έναρξη της Επανάστασης του 1821 κατέβηκε στην Ελλάδα.
Κουτσονίκας, Λάμπρος(+1879): Αγωνιστής του 1821 και στρατιωτικός.

Μάγ(ι)ερ Ιωάννης-Ιάκωβος (Meyer, 1798-1826): Ελβετός γιατρός και φιλέλληνας από τη Ζυρίχη. Το 1823 κατέβηκε στο Μεσολόγγι και ίδρυσε νοσοκομείο. Παντρεύτηκε Ελληνίδα. Πολέμησε στο Μεσολόγγι και σκοτώθηκε στην Έξοδο (10 Απριλίου 1826).

Μαιζών Νικόλαος-Ιωσήφ

(μαρκήσιος Maison, 1771-1840): Γάλλος στρατάρχης από το Επιναί. Διακρίθηκε στους Ναπολεόντειους πολέμους. Το 1828 στάλθηκε στην Πελοπόννησο με σκοπό να εκδιώξει τον Ιμπραήμ από εκεί, πράγμα που το πέτυχε.

Μινιάκ Πιέρ (Mignac, +1822): Γάλλος φιλέλληνας ήλθε στην Ελλάδα το 1822. σκοτώθηκε στη μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822) πολεμώντας γενναία.

Μιρτσιέφσκυ (Mirziewsky, +1822): Πολωνός φιλέλληνας. Σκοτώθηκε πολεμώντας γενναία στη μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822).

Μούρραιυ Κάρολος (λόρδος Charles Murray, + 1824): Σκώτος φιλέλληνας. Κατέβηκε μαζί με τον Μπάιρον στην Ελλάδα, αλλά αρρώστησε και πέθανε στις 11 Αυγούστου 1824. Διέθεσε πολλά χρήματα για τον Αγώνα.

Μπεραντζέφσκυ Ιωσήφ (19ος αι.): Πολωνός φιλέλληνας, ήλθε στην Ελλάδα το 1821 με τους δύο αδελφούς του και 180 στρατιώτες εξοπλισμένους με δικά του έξοδα.

Μυλλέρος (Μύλλερ), Γουλιέλμος (Mueller, 1794-1827): Γερμανός ποιητής από το Ντεσσάου, θερμός φιλέλληνας (τον αποκαλούσαν "ο Έλλην Μύλλερ").

Νόρμαν, Κάρολος Αλβέρτος ντ'Ερενφελς, κόμης- (Normann, 1784-1822):Γερμανός φιλέλληνας από τη Στουτγάρδη. Τραυματίστηκε στη μάχη του Πέτα και πέθανε από το τραύμα του στο Μεσολόγγι.

Ντελακρουά, Ευγένιος-Βίκτωρ-Φερδινάνδος (Delacroix, 1798-1863): Διάσημος γάλλος ζωγράφος της ρομαντικής σχολής από το Σαραντόν Σαιν Μώρις, θερμός φίλος της Ελλάδας.
Ντυμόν, Ερρίκος (Dumont, +1852): Γάλλος γιατρός και φιλέλληνας από το Νεσατέλ.

Ορλώφ: Επώνυμο οικογένειας Ρώσων ευγενών, ορισμένα μέλη της οποίας συνδέθηκαν με τους αγώνες των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους, κυρίως στον 18ο αιώνα.

Ριγκάλ, Στέφανος, Κλαύδιος (Rigal, +1827): Αξιωματικός του γαλλικού στρατού και φιλέλληνας, από την πόλη Αρλ. Με την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 ήλθε στην Ελλάδα και κατατάχθηκε στο λόχο των Φιλελλήνων.
Ο Γεώργιος (1769-1841) εργάστηκε ως έμπορος στη Ρωσία (από το 1806) μαζί με τον αδελφό του Μάνθο και βοήθησε οικονομικά τον Αγώνα.
Ροζαρόλ ή Ροζαρόλι, Ιωσήφ (υποστράτηγος βαρώνος Ροζαρόλ Σκόρζα, Rossaroli, 1775-1825): Ιταλός στρατιωτικός και φιλέλληνας από τη Νεάπολη, καταγόμενος από τους κόμητες Λαβάνια.
Ρομπέρ, Φραγκίσκος (Robert, 1796q-1826): Γάλλος φιλέλληνας, αξιωματικός (ταγματάρχης) του στρατού του Ναπολέοντος. Μετά την έναρξη της Επανάστασης του 1821 ήλθε στην Ελλάδα και κατατάχθηκε στο σώμα των Φιλελλήνων.

Σανταρόζα, κόμης Σαντόρε ντι- (Santarosa, 1783-1825): Ιταλός φιλέλληνας από το Σαβιλιάνο της Σαβοΐας.

Σατωβριάνδος, Φρανσουά Ωγκύστ Ρενέ υποκόμης- (Chauteaubriand, 1768-1848): Γάλλος συγγραφέας, πρόδρομος του Ρομαντισμού, ακαδημαϊκός και πολιτικός, θερμός φιλέλληνας.

Σεβαλιέ Λουϊ-Λουδοβίκος (Chevalier +1822): Ελβετός αντισυνταγματάρχης και φιλέλληνας από την πόλη Ορντρ (Ordre).

Σέλλεϋ, Πέρσυ Μπυςς (Sheley, 1792-1822): Ένας από τους μεγαλύτερους λυρικούς ποιητές της Αγγλίας και θερμός φιλέλληνας.

Σκουλένι (Sculiani): Χωριό της Μολδαβίας (Ρουμανία) στον ποταμό Σίζα, παραπόταμο του Προύθου. Κοντά βρίσκεται η Μονή Σκουλενίου, όπου στις 16-17 Ιουνίου 1821 έγινε η τελευταία μάχη της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία.

Στάνχωπ, Λέστερ (Stanhope, 1784-1862): Άγγλος ευγενής (κόμης του Χάρρινγκτον), συνταγματάρχης, φίλος του Λόρδου Βύρωνος και θερμός φιλέλληνας, μέλος της Εταιρείας των Φιλομούσων.

Στρογκόνωφ, Γρηγόριος Αλεξάνδροβιτς (1770-1857): Ρώσος διπλωμάτης, από μεγάλη οικογένεια ευγενών. Ήταν πρεσβευτής στην Τουρκία την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Θερμός φιλέλληνας, βοήθησε με κάθε τρόπο τον Αγώνα.

Ταϊχμάν, Γουλιέλμος (Teichmann, +1822): Γερμανός (Πρώσος) φιλέλληνας υπολοχαγός από το Βερολίνο, που σκοτώθηκε στη μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822).
Ταρέλλα, Πέτρος (Tarella, +1822): Ιταλός φιλέλληνας, από το Πεδεμόντιο. Πολέμησε στη μάχη του Πέτα, όπου και τραυματίστηκε βαριά, ενώ υποχωρούσε με το σύνταγμά του μέσα από το χωριό. Πέθανε έπειτα από λίγο στην Άρτα.

Τζώρτζ, σερ Ριχάρδος (Church, προφ. Τσέρτς, επικράτησε το Τσώρτς 1784-1873): Στρατιωτικός και φιλέλληνας από το Κορκ της Ιρλανδίας.

Φαβιέρος, Κάρολος-Νικόλαος βαρώνος

- (Fabvier, 1782-1855): Γάλλος φιλέλληνας, συνταγματάρχης του πυροβολικού, που ήλθε και έδρασε στην Ελλάδα κατά την Επανάσταση του 1821.

Φίνλεϋ, Γεώργιος (Finley, Finlay, 1799-1875): Βρετανός (Σκώτος), ιστορικός και φιλέλληνας, από το Φάβερσαμ.

Φωριέλ, Κλωντ-Σαρλ (Fauriel, 1772-1844): Γάλλος φιλόλογος και ιστορικός από το Σαιντ-Ετιέν. Με τις μελέτες του πάνω σε θέματα της ελληνικής δημοτικής ποιήσεως, που εξέδωσε σε δυο τόμους ("Δημώδη άσματα της νεωτέρας Ελλάδος", 1825-25) βοήθησε πολύ τον Αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία, παρ'όλον ότι δεν επισκέφθηκε ποτέ την Ελλάδα.

Χάμιλτον (Commodore Hamilton, 1788;-1856;): Σκώτος κομμοδόρος (+αρχηγός μοίρας) του βρετανικού ναυτικού, θερμός φιλέλληνας.
Χαν, Αμεδαίος-Εμμανουήλ (Hahn, 1801-1867): Ελβετός φιλέλληνας αξιωματικός από τη Βέρνη.
Χάου, Σαμουήλ Γκρίντλεϋ (Howe, 1801-1876): Αμερικανός γιατρός, παιδαγωγός και φιλάνθρωπος, θερμός φιλέλληνας από τη Βοστόνη. Ήλθε στην Ελλάδα το 1824 ως απεσταλμένος του Φιλελληνικού Κομιτάτου της Βοστόνης.

Χέϋδεν, Λογγίνος, κόμης- (Heydek και όχι Heyden, 1772-1840): Ρώσος ναύαρχος, καταγόμενος από ευγενή οικογένεια της Ολλανδίας. Το 1827 στάλθηκε από τον τσάρο Νικόλαο Β' στη Μεσόγειο με τη ναυαρχίδα "Αζόφ" και άλλα επτά πλοία. Κατόρθωσε να πείσει τους άλλους δύο ναυάρχους της Αγγλίας Κόδριγκτον και της Γαλλίας Δεριγνύ, ότι έπρεπε να εφαρμόσουν το πρωτόκολλο του Λονδίνου, που απέβλεπε στην ελληνική ανεξαρτησία.
Χιλλ, Ιωάννης-Ερρίκος (John Henry Hill, 1791-1882): Αμερικανός ιεραπόστολος και φιλέλληνας από την Κολούμπια.

Ωρκαρτ Δαυίδ (Urquhart, Ουρκουάρτος, 1805-1877): Άγγλος (Σκώτος) φιλέλληνας, διπλωμάτης και συγγραφέας.

ΠΗΓΕΣ

https://gym-kalamp.dra.sch.gr/index.php/1/2012-11-21-13-58-55/2012-11-18-16-20-37/66-1820-1821

https://www.timemaps.com/history/italy-1789ad/

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%93%CE%B1%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%AE%CE%BB_%CE%95%CF%8B%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B4%CE%BF%CF%82

https://e-didaskalia.blogspot.gr/2015/03/1821_96.html

ΣΤΟ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

Ναυαρίνο(ν) (σωστότερα Ναβαρίνο): Μεσαιωνικό όνομα παραλιακής κωμοπόλεως της επαρχίας Πυλίας του νομού Μεσσηνίας. Περίφημη είναι η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, που έγινε στις 8/20 Οκτωβρίου 1827 ανάμεσα στους ενωμένους στόλους των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας, με αρχηγούς τους ναυάρχους Κόδριγκτων, Δεριγνύ και Χέυδεν αντίστοιχα) και στον ενωμένο Τουρκοαιγυπτιακό στόλο (με αρχηγούς τους Ταχήρ Μπέη, Μουσταφά Μπέη και Μωχάρεμ Μπέη) με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου, χωρίς καμία απώλεια πλοίου των Μεγάλων Δυνάμεων.

                                                  Δήμητρσ Σπανού

ΠΗΓΕΣ

Οι φιλέλληνες του 1821 Μπάμπη Αννίνου

Το κοιμητήριο της Πράγας Ουμπέρτο Έκο

totheatro.blogspot.com/2013/03/tomegalomastsirko24.html

https://gym-kalamp.dra.sch.gr/index.php/1/2012-11-21-13-58-55/2012-11-18-16-20-37/66-1820-1821

https://www.timemaps.com/history/italy-1789ad/

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%93%CE%B1%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%AE%CE%BB_%CE%95%CF%8B%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B4%CE%BF%CF%82

https://e-didaskalia.blogspot.gr/2015/03/1821_96.html