της Δήμητρας Σπανου

 Η Ελληνική Γραμματεία είναι κλασσική έτσι μπορεί να δώσει κατευθύνσεις ακόμα και στην σημερινή  εποχή:

Γιατί ενώ  ο Σωκράτης (ΠΛΑΤΩΝ Κρίτων)  βάζει την πατρίδα σαν το υπέρτατη αξία

Μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἀπάντων τιμιώτερόν ἐστιν ἡ Πατρὶς καὶ σεμνότερον καὶ ἁγιώτερον καὶ ἐν μείζονι μοίρᾳ καὶ παρὰ θεοῖς

Γιατί, στις  λέξεις που έχω υπογραμμίσει με κόκκινο,  το νόημά τους σήμερα  έχει εκπέσει ή έχει χαθεί εντελώς; 

Τι θα μπορούσαν να πουν οι πραγματικοί σημερινοί νέοι: 

Κι αφού μας πήραν τα πάντα, _ Μέσα στην απληστία τους_,

 μόνο τον γκόμενο/α μας έδωσαν μετά κι αυτόν/η....μένο/η 

Επειδή όμως 

Η ζωή
ξεκινά δυνατά και πατά
σ’ άλλους γαλαξίες
συγχωρεί
τους πολύ τολμηρούς
τους τρελούς και τις αξίες στίχοι Φίλιππος Γράψας

Αν (υποθετικά) προβληματιστούμε για έννοιες όπως έθνος , χώρα, πολιτεία, πατρίδα κ.α οι οποίες εκφωνούνται σήμερα χωρίς να περιέχουν κανένα νόημα απο μέσα τους (και από ακατάλληλους  ανθρώπους )

Κι ακόμα, υπάρχει έκπτωση,  και στην εκμάθηση , ομιλία, κατανόηση, διδασκαλία  και της Ελληνικής γλώσας,

 ψάχνουμε μεθοδικά αλλά και με αίσθημα τις έννοιες που μας δίνουν το νόημα

αφού ένας από τους ορισμούς της έννοιας λόγος είναι :

λόγος : η λογική ικανότητα του ανθρώπου

Από δύο λεξικά το Λεξικό της Νεοελληνικής γλώσσας και το Βικιλεξικό  δίνω τονους πρώτους  ορισμούς 

γιαορισμένες από τις λέξεις στις οποίες σήμερα συγχέεται το νόημά τους.

Καμιά φορά συμβαίνει,  οι λέξεις  να γίνονται διέξοδοι και ίσως και δρόμοι στην συνέχεια για το μέλλον

Λεξικό της κοινής νεοελληνικής (1ος ορισμός)  Βικιλεξικό (2ος ορισμός)

χώρα : η [xóra] Ο25 : I1α.τμήμα της επιφάνειας της γης που κατοικείται από ένα λαό και που αποτελεί συνήθ. αυτόνομο κράτος:

χώρα: οι αγροτικές περιοχές μιας πόλης-κράτους, η ύπαιθρος, σε αντίθεση προς το άστυ

πατρίδα η [patríδa] Ο26 : 1. η γη των προγόνων, των πατέρων, ο τόπος στον οποίο γεννήθηκε ή από τον οποίο κατάγεται κάποιος:

πατρίδα : η  χώρα στην οποία γεννήθηκε κάποιος ή από την οποία κατάγεται ο ίδιος και η οικογένειά  του

έθνος το [éθnos] Ο46 : σύνολο ανθρώπων που διακρίνεται και θέλει να διακρίνεται ως τέτοιο με βάση μια μακρόχρονη συνοίκηση στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, μια κοινή ιστορική και πολιτιστική εξέλιξη, μια (υποθετική ή πραγματική) φυλετική ομοιογένεια·

εθνότητα : η [eθnótita] Ο28 : πληθυσμός που έχει χαρακτηριστικά έθνους, αλλά δεν υφίσταται ή δεν αναγνωρίζεται ως αυτοτελής πολιτική κρατική οντότητα

εθνότητα: πληθυσμική ομάδα με κοινές πολιτισμικές ρίζες, συνήθως μικρότερη ομάδα απ' το έθνος

κοινότητα :  η ιδιότητα, το γνώρισμα του κοινού· ό,τι ανήκει σε πολλούς, ό,τι αφορά ή χαρακτηρίζει πολλούς: ~ ιδεών / αισθημάτων / συμφερόντων.

κοινότητα:  μία ομάδα ζώντων οργανισμών, ανθρώπων, φυτών ή ζώων που ζουν σε ένα κοινό περιβάλλον.

πολιτεία: το κράτος και η πολιτική, ιδίως η κυβερνητική εξουσία

πολιτεία : οι θεσμοί μιας χώρας που αυτή εποπτεύει ως η ενιαία έκφραση μιας οργανωμένης κοινότητας ανθρώπων

γένος το [jénos] Ο46 : I1α. (λογ.) γενική έννοια που μέσα στο πλάτος της περιλαμβάνει μία ή περισσότερες στενότερες έννοιες, τις οποίες τις χαρακτηρίζουμε ως είδη:

γενιά η [jená] Ο24 : I1. σύνολο ανθρώπων: α. που έχουν κοινή καταγωγή· γένος:

Πως θα μπορούσε σήμερα αυτό το συνοθύλευμα ανθρώπων που βλέπουμε γύρω μας θα σχηματίσει και να αποτελέσει κάτι από τα παρακάτω (έθνος, εθνότητα, γενιά, γένος)

Τα μάτια σου είναι πέλαγος
κι είμαι στη μέση ναυαγός (από Κονιτόπουλο τώρα)

 ας ανατρέξουμε στον Ισοκράτη

«Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας»

Ο Ισοκράτης μεγάλος ρήτορας,  έζησε 

της μετάβασης από τον αποκαλούμενο χρυσό αιώνα στην περίοδο παρακμής της αθηναϊκής πόλης-κράτους. Η ανάμειξη του στα κοινά ήταν έμμεση, όταν με τους λόγους του προσπάθησε να παρέμβει στην πολιτική της Αθήνας εκφράζοντας πανελλήνιες ιδέες. 

(Από Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%83%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7%CF%82)

Βέβαια εγώ θα έλεγα σήμερα,

πως η παιδεία δεν είναι πιο σχολείο τελειώνεις μόνο αλλά πως βλέπεις την ζωή τους συνανθρώπους σου, την πολιτική, τις σχέσεις , το κέρδος , τις αποφάσεις, τον πόλεμο και την ειρήνη, τις αξίες και όλα.

Πάντος η ανάγκη να στηλώσουμε, να στηρίξουμε, να δημιουργήσουμε να αναστήσουμε  κάτι από όλα αυτά που σημειώνονται με κόκκινα και που λείπουν από την περιφραγμένη κατά όλες τις έννοιες ζωή μας είναι επιτακτικότερη παρά ποτέ

Πως όμως θα φτίαξουμε τον χώρο/α μας  ώστε να ζήσουμε καλύτερα εμείς και οι απόγονοί μας;  (για προγόνους αποφεύγουμε να συζητάμε πια)  

Γιατί το λεξικό της κοινής νεοελληνικής δεν βοηθάει και πάρα πολύ...

Ο Θουκιδίδης στον Επιτάφιο του Περικλή μας κληροδότησε ένα μνημειώδες έργο που μέσα από λαβύρινθους και θύελες οι άνδρες Αθηναίοι/ισσες μας δίνει το φως της πρέπουσας ζωής, το ίδιο φως που έφεραν στον κόσμο, όσοι μεγάλοι και σοφοί έζησαν σε αυτή τη γη στους αιώνες.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

Περικλέους Επιτάφιος

Μετάφραση: Αγγελος Σ. Βλάχος

Τὸ πολίτευμα ποὺ ἔχομε σὲ τίποτε δὲν ἀντιγράφει τὰ ξένα πολιτεύματα. Ἀντίθετα, εἴμαστε πολὺ περισσότερο ἐμεῖς παράδειγμα γιὰ τοὺς ἄλλους παρὰ μιμητὲς τους. Τὸ πολίτευμά μας λέγεται Δημοκρατία, ἐπειδὴ τὴν ἐξουσία δὲν τὴν ἀσκοῦν λίγοι πολίτες, ἀλλὰ ὅλος ὁ λαός. Ὅλοι οἱ πολίτες εἶναι ἴσοι μπροστὰ στὸν νόμο γιὰ τὶς ἰδιωτικές τους διαφορές. Γιὰ τὰ δημόσια ἀξιώματα προτιμῶνται ἐκεῖνοι ποὺ εἶναι ἱκανοὶ καὶ τὰ ἀξίζουν καὶ ὄχι ἐκεῖνοι ποὺ ἀνήκουν σὲ μιὰ ὁρισμένη τάξη. Κανείς, ἄν τύχη καὶ δὲν ἔχει κοινωνικὴ θέση ἤ ἄν εἶναι φτωχός, δὲν ἒμποδίζεται γι' αυτὸ νὰ ὑπηρετήση τὴν πολιτεία, ἄν ἔχη κάτι ἄξιο νὰ προσφέρη. Στὴ δημόσια ζωὴ μας εἴμαστε ἐλεύθεροι, ἀλλὰ καὶ στὶς καθημερινὲς μας σχέσεις δὲν ὑποβλέπομε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο, δὲν θυμώνομε μὲ τὸν γείτονά μας ἄν διασκεδάζη καὶ δὲν τοῦ δείχνομε ὄψη πειραγμένου πού, ἄν ἴσως δὲν τὸν βλάφτη, ὅμως τὸν στενοχωρεί. Ἄν, ὡστόσο, ἡ αυστηρότητα λείπη ἀπὸ τὴν καθημερινή μας ζωή, στὰ δημόσια πράγματα, ἀπὸ ἐσωτερικὸ σεβασμό, δὲν παρανομοῦμε. Σεβόμαστε τοὺς ἄρχοντες, πειθαρχοῦμε στοὺς νόμους, καί, μάλιστα, σὲ ὅσους ἔχουν γίνει γιὰ νὰ προστατεύουν τοὺς ἀδυνάτους καὶ ὅσους πού, ἄν καὶ ἄγραφοι, εἶναι ντροπὴ νὰ τοὺς παραβαίνει κανείς.

Μὲ συχνὲς θυσίες καὶ ἀγῶνες φροντίσαμε νὰ μετριάζωμε τοὺς κόπους τῆς ἐργασίας καὶ νὰ ξεκουράζωμε τὸ πνεῦμα μας. Ἔχομε εὐχάριστη ἰδιωτικὴ ὁ καθένας μας ζωὴ κ' ἡ ἀπόλαυσή της ἀποδιώχνει τὴν στενοχώρια. Ἡ ἔκταση τῆς κυριαρχίας μας εἶναι τόσο μεγάλη, ὥστε μποροῦμε καὶ φέρνομε ἀπὸ τὴν πᾶσα γῆ τὰ πάντα κ' ἔτσι χαιρόμαστε τὰ ξένα ἀγαθὰ ὅσο καὶ τὰ δικά μας.

»Αὐτά εἶναι, μαζὶ μὲ πολλὰ ἄλλα, ποὺ κάνουν θαυμαστὴ τὴν πόλη μας. Ἀγαποῦμε τὸ ὡραῖο, ἀλλά μένομε ἁπλοὶ καὶ φιλοσοφοῦμε χωρὶς νὰ εἴμαστε νωθροί. Τὸν πλοῦτο μας τὸν ἔχομε γιὰ νὰ τὸν χρησιμοποιοῦμε σὲ ἔργα καὶ ὄχι γιὰ νὰ τὸν καυχιόμαστε. Δὲν θεωροῦμε ντροπὴ τὴ φτώχεια. Ντροπὴ εἶναι νὰ μὴν τὴν ὰποφεύγη κανεὶς δουλεύοντας. Οἵ ἴδιοι, ἐμεῖς, φροντίζομε καὶ τὶς ἰδιωτικὲς μας ὑποθέσεις καὶ τὰ δημόσια πράγματα κ' ὲνῶ ὁ καθένας μας φροντίζει τὶς δουλειές του, τοῦτο δὲν μᾶς ἐμποδίζει νὰ κατέχωμε καὶ τὰ πολιτικά. Μόνο ἐμεῖς θεωροῦμε πὼς εἶναι ὄχι μόνον ἀδιάφορος, ἀλλὰ καὶ ἄχρηστος ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἐνδιαφέρεται στὰ πολιτικά. Ἐμεῖς οἱ ἴδιοι κρίνομε κι ἀποφασίζομε γιὰ τὰ ζητήματά μας καὶ θεωροῦμε πὼς ὁ λόγος δὲν βλάφτει τὸ ἔργο. Ἀντίθετα, πιστεύομε πὼς βλαβερὸ εἶναι τὸ νὰ ἀποφασίζη κανεὶς χωρὶς νὰ ἔχει φωτιστῆ. Διαφέρομε ἀπὸ τοὺς ἄλλους καὶ σὲ τοῦτο. Εἴμαστε τολμηροί, κι ὅμως ζυγίζομε καλὰ τὴν κάθε ἐπιχείρησή μας, ἐνῶ τοὺς ἄλλους ἡ ἄγνοια τοὺς κάνει θρασεῖς κ' ἡ γνῶση ἀναποφάσιστους. Ἐκεῖνοι πρέπει νὰ κρίνωνται γενναιότεροι, ὅσοι ξέρουν καλὰ ποιὸ εἶναι τὸ εὐχάριστο καὶ ποιὸ τὸ φοβερὸ κι ὅμως δὲν προσπαθοῦν ν' ἀποφύγουν τὸν κίνδυνο. Καὶ στὴν διάθεση μας ἀπέναντι στοὺς ξένους διαφέρομε ἀπ' τοὺς πολλούς, γιατὶ ἀποκτοῦμε φίλους εὐεργετώντας τους καὶ ὄχι περιμένοντας ἀπ' αὐτοὺς κάποιο καλό. Ἡ φιλία τοῦ εύεργέτη εἶναι πιὸ σταθερή, γιατὶ προσπαθεῖ νὰ διατηρή- ση τὸν δεσμό του μὲ τὰν ἄλλο, ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ χρωστάει χάρη εἶναι λιγότερο πρόθυμος, θεωρώντας τὴν εὐγνωμοσύνη του σὰν χρέος κι ὄχι σάν αἴσθημα. Μόνοι ἐμεῖς σκορποῦμε ἁπλόχερα τὶς εὐεργεσίες μας, ὄχι ὰπὸ συμφεροντολογικούς ὑπολογισμούς, ἀλλὰ ἀπὸ φιλελεύθερη γενναιοδωρία.