Δημητρα Σπανού
υπό κατασκευή
απόσπασμα απο το βιβλίο
Σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων από του 11ου αιώνος μέχρι το 1821 Κωνσταντίνου Ι Αμάντου
Οι αμυνόμενοι ηγωνίζοντο γενναίως και τούτο έφερε εις μεγάλη στενοχώρια τον Μεχμέτ. Υπηρχαν άλλωστε μεταξύ των συμβουλων του οι φοβούμενοι την άφιξη μεγαλύτερων δυνάμεων εκ της Δυσεως, όπως ο μέγας βεζύρης Χαλήλ πασάς και γι αυτό τον συμβούλευαν διάλυση της πολιορκίας.
Διότι ο Κωνσταντινος είχε λάβει βοήθεια από την Γένοβα και με στατιωτική αλλά και την σύμπραξη των Γενουατών που είχαν εγκατασταθεί στην κωνσταντινούπολη στην περιοχή του Γαλατά.
Ο Μεχμετ ηθέλησε να δοκιμάσει τις διαθέσεις του Κωνσταντινου και εζήτησετην παράδοση με αντάλλαγμα την Πελοπόννησον. Η απάντηση ήταν ότι "όλοι θα πολεμήσουμε μεχρι θανάτου και κανείς δεν έχει το δικαιωμα να παραδώσει την Πόλη"
ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Οι πολιορκημένοι μαζί με τον βασιλιά Κωνσταντίνο Παλαιολογο, τον Λουκά Νοταρά, τον Δημήτριο Καντακουζηνό, τον Ιωάννη Δαλμάτη, τον Φραντζή εμαχοντο με γενναιότητα
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Παλαιολογος (χωρίς να φορά την επίσημη βασιλική του στολη) σε ομιλία του προς τους πολιορκημένους ονόμασε την Πόλη " ελπίδα και χαρά όλων των Ελλήνων, το καυχημα όλης της Γης κατω από την Ανατολή του ήλιου"
Ακόμα ο Κωνσταντίνος παρέλαβε τα σκεύη των εκκλησιών για να εύρη χρήματα, υποσχόμενος να αποδώσει τετραπλάσια αν η πόλη σωθεί.
Η τελαυταία επίθεση των Τούρκων έγινε σε τρεις φάσεις. Αρχικα επιτέθηκαν ελαφρότερα σώματα στρατού από Σέρβους και τελικά επίλεκτα σώματα γενιτσάρων που κατόρθωσαν να μπουν από την Κερκόπορτα, μια μικρή πύλη που είχε αφεθεί ανοικτή. Ο Κωνσταντίνος πολεμούσε κοντά στην πύλη του Ρωμανού με πολλούς γενναίους αξιωματικούς όπως ο Θεόφιλος Παλαιολόγος, ο Δημήτριος καντακουζηνός, ο Ιωάννης Δαλμάτης κ.α.
Αυτός και οι αξιωματικοι έπεσαν μαχόμενοι κοντά στην πύλη του Ρωμανου. Φημολογείται, χωρις να επαληθεύεται, πως ο βασιλιάς είπε "ουκ έστι τις των χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ εμού;" .
Κατά την είσοδο των Τούρκων έγινε σφαγή στην πύλη του Ρωμανου και μεγάλη τριήμερη λεηλασία στην γύρω περιοχή όπως είχε υποσχεθεί ο Μεχμέτ.
Όλοι οι Αξιωματικοί της πύλης του Ρωμανού εσφάγησαν και γι αυτό δεν υπάρχουν μαρτυρίες για το πως απέθανε ο τελευταίος αυτοκράτωρ , αν ετάφη, πως και που ετάφη.
29 Ιουίου 1453 σε τρεις ημέρες η πόλη ερημώθηκε και γυναικόπαιδα που κατέφυγαν στην Αγία Σοφία εσφάγησαν ή αιχμαλωτίσθηκαν. Πολλά σημαίνοντα πρόσωπα εξαγόρασε αυτός ο Μεχμέτ για να αποσπασει πληροφορίες, Αλλά πολλοί Έλληνες και ξένοι διασώθηκαν διά θαλάσσης
Γενικά όμως λεπτομέρειες για τις τελευταίες στιγμές της Κωνσταντινούπολης δεν είναι επαρκώς γνωστές γιατι δεν εσώθηκαν αυτόπτες μάρτυρες, ( αν και υπάρχουν καταγραφές και σε τούρκικα ιστορικά κείμενα )
Ο Δουκας ενώ αφηγείται τις τελευταίες στιγμές της Κωνσταντινουπόλεως εκφράζει αμέσως την ελπίδα ότι στο μέλλον οι Έλληνες θα καταδιώξουν τους Τούρκους μέχρι τα όρια της Περσίας σε τόπο καλούμενο Μονοδένδριο και η πόλη θα γίνει πάλι Χριστιανική "πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θάναι"
Άλλη πηγή ξένη βυζαντινής όμως προέλευσης συμπληρώνει για την πολιορκία, την γενναία άμυνα και την πτώση της Κωνσταντινούπολης.
ΣΧΕΔΟΝ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ ΗΠΙΑΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Μετά την Άλωση όταν ο νεαρός Σουλτάνος Μεχμέτ είδε την Πόλη με τα επιβλητικά της κτίρια ερημωμένη, σαν έξυπνος και αρκετά μορφωμένος άνθρωπος, και ίσως επίσης, επειδή η μητριά του προέρχονταν απο Χριστιανούς, δεν έμεινε ευχαριστημένος από την τόση αιχμαλωσία και σκέφτηκε να συνοικίση πάλι την Πόλη από Χριστιανους και Τούρκους. Για τον λόγο αυτό έφερε πίσω Χριστιανούς όπως πολλές οικογένειες του Βυζάντιου που τις ενθάρρυνε να επιστρέψουν αλλά και άλλους Χριστιανούς από την Θράκη και επίσης τρλαβηξε πλήθος ανδρών από τις γύρω περιοχές της Μηδείας Σηλυβρίας, Ηρακλειας και αργότερα ανάγκασε Έλληνες από την Πελοπόννησο, την Άμαστριν και την Φωκαία από Θάσον Σαμοθράκη και Λέσβο και από το Άργος να μετοικήσουν στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Μεχμέτ ο β άσκησε επίσης αυτήν την ήπια πολιτική, σε έναν βαθμό λόγω της ύπαρξης πολλών Βυζαντινών ανθενωτικών.
Θέλοντας να εγκατασταθεί στην Πόλη έδωσε χρήματα για τον εξωραϊσμό της , έκανε έργα και εξαγόρασε αιχμαλώτους.
Παρ όλη την συγκριτικά καλή συμπεριφορά του Μεχμέτ ο θρήνος για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης ήταν μεγάλος. Την άλωση εθρήνησαν λόγιοι όπως ο ιστορικός Δούκας (για την μεγάλη συμφορά, την απώλεια αυτής της πρώτης πόλης με τα φιλανθρωπικά ιδρύματα (πτωχοκομεία, γηροκομεία κ.α.)
, ο Ανδρόνικος Κάλλιστος, για την αιχμαλωσία και τον εξισλαμισμό
ο Ματθαίος Καμαριώτης, ο Ρόδιος Εμμανουήλ Γοργιλάς, εθρήνησε, την απώλεια της σπάθας του κλειδιού και της ελπίδας της Ρωμανίας
ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
Η σχέση με τους Γενουάτες του Γαλατά
Τα κλειδιά της Πόλης παρεδόθησαν στον Μεχμέτ στις 2 Ιουνίου στο Φανάρι κωνσταντινουπόλεως, όπου ο Μεχμέτ προθύμως εδέχθη και την υποταγή των Γενουατών του Γαλατά και παρεχώρησε σε αυτούς προνόμια οικονομικά και άλλα.
Οι Γενουατες έμποροι στους οποιους επετράπη να κινούνται ελεύθερα, έπαψαν να στενοχωριόνται για την αλλαγή και συνέχισαν την οικονομική εκκμετάλευση στην Ανατολή . Όταν κατάλαβαν οτι η Πολη είχε περιέλθει στους Τουρκους, δηλωσαν αμεσως υποταγή και χωρίς να εκτίθενται αρχισαν να παρεχουν στους Τουρκους υπηρεσίες σε σχέση με τον τουρκικο στολο.
Η σχεση με το Πατριαρχείο
Μετά την Άλωση αιχμαλωτίσθηκε και ο Γεννάδιος, ο οποιος εξαγοράσθη και στην συνέχεια ο Μεχμέτ Β τον κάλεσε κοντά του και του ζήτησε να γίνει ο νέος Πατριάρχης, αφού διαπίστωσε και την σοβαρότητα της προσωπικότητάς του αλλά και την αντίθεσή του με τους φράγκους. Από εκεί παρεχωρήθηκαν στο πατριαρχείο, σε μονές, σε πόλεις και σε τάξεις ιδιωτών σημαντικά προνόμια εφ όσον βέβαια δεν υπηρχε αντίσταση.
Πολύ σύντομα ήρθε και το θέμα της διευθέτησης των Πατριαρχικών προνομίων, πράγμα που δημιούργησε ερωτηματικά για το αν ευσταθεί η φήμη, περί παράδοσης και όχι άλωσης της Πόλης, πράγμα όμως που διαψεύδει ο θάνατος του Κωνσταντίνου, η σφαγή και η λεηλασία των πρώτων ημερών.
Οι Χριστιανοί μπορουν να εκκλησιάζονται μέσα στις εκκλησίες αλλά δεν επιτρεπόταν οι καμπανοκρουσίες, να μην παίρνουν τα παιδιά για γενίτσαρους και οι έμποροι να εμπορευονται και να πληρώνουν δασμούς.
Πως εξελίχθηκε η ζωή των Ελληνικών πληθυσμών κατά την περιοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας.
Αυτα τα προνόμια υπήρξαν ο οδηγός, ώστε κατά αντίστοιχο τρόπο να παραχωρηθούν ανάλογες αυτονομιακές παραχωρήσεις σε άλλες Χριστιανικές περιφέρειες.
Να σημειώσουμε πως ανάλογα προνόμια αυτονομίας είχε παραχωρήσει το Βυζάντιο πριν την πτώση του στα Ιωάννινα το 1430! (όπως λένε..."κάνε το καλό και ρίχτο στο γιαλό!")
Μετά την κατάκτηση της Χίου από τους Οθωμανούς δόθηκαν προνόμια και σε άλλα νησιά και Χριστιανικές περιοχές όπου η ζωή ήταν πλέον ανεκτή σε αντίθεση με περιοχές που δεν δόθηκαν προνόμια.
Από εκεί και μετά όμως, προνόμια παρεχωρούντο σε πολεις που δεν προέβαλαν αντίσταση.
Συνεχιστής της πολιτικης του πατέρα του Μεχμέτ ο επόμενος Σουλτάνος Μουρατ Β, που είχε παραχωρήσει το 1446 ειδικά προνόμια σε μονή Βλανττάδων στη Θεσσαλονίκη, παρεχώρησε και στους ΅Ιουδαίους οικονομικές ευκολίες και ανεγνώρισε τον αρχιρραβίνο ως εθνάρχη τους.
Ο συνετός τρόπος διακυβέρνησης του Μεχμέτ Β βρήκε συνέχεια και σε επόμενους σουλτάνους και χαλίφηδες
ΑΝΤΙΞΟΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΝΩΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΗΣ ΗΠΙΑΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ
Έτσι αρχικά υπήρξε κλίμα θετικό που δημιουργούσε ελπίδες για την επιβίωση των Ελληνικων πληθυσμών και της Χριστιανικής θρησκείας. Συνεχισαν όμως έτσι ;
Αλλά όχι πάντοτε! Σε πολλές περιπτώσεις υπήρξαν ομότητες από τους Τούρκους με σφαγές, λεηλασίες που έφερναν μεγάλη δυστυχία στους ελληνικούς πληθυσμούς
Αντιξοότητες στη σχέση με το Πατριαρχείο:
Όπως αναφέρθηκε, ο Μεχμέτ Β σχεδον αμέσως κάλεσε τον ιερωμενο Γεννάδιο που ηταν γνωστός για την μόρφωση, την σοβαρότητα αλλα και τις ανθενωτικες του πεποιθήσεις και τον προέτρεψε να γίνει αυτός Πατριάρχης, με την ευχή "να πατριαρχεύει με ευτυχία και με τον τρόπο που υπήρχε και επι βυζαντινών αυτοκρατόρων".
Όμως τις αγαθές τους σχέσεις διεβαλαν, διάφορες πονηρές και αδηφάγες οικονομικές πολιτικές.
Πολλοι προσπαθησαν να κερδίσουν με πονηριά και χρησιμοποιώντας την δωροδοκία "πεσκεσι" να εξασφαλισουν για δικούς τους ανθρώπους θέσεις στην εκκλησιαστικη ιεραρχία. Αυτο προοδευτικά είχε πολύ άσχημες συνέπειες, δηλαδη εκτός των αλλων και διώξεις βασανισμούς και θανατώσεις κληρικών.
Ίσως αυτο εκτός από τττις πονηρές βλέψεις ορισμένων )που πάντα υπάρχουν) έχει και μια ουσιαστική αιτία: Στην προσπάθεια τους οι Έλληνες να κερδίσουν τοππρονόμιο του "δικασιμου" δηλαδή να
δωθεί στους ανώτερους κληρικούς (και οχι απο πολιτικά δικαστήρια)
το προνόμιο της απονομής δικαιοσύνης στους κληρικούς, (το οποίο είχαν και επι Βυζαντινων αυτοκρατόρων), πιθανόν να χρησιμοποίησαν ανορθοδοξους τρόπους.
Αντιξοότητες σε σχέση με τους Χριστιανικούς πληθυσμούς:
Η πολιτική των Τούρκων έναντι των Χριστιανικων πληθυσμών περιείχε αντιφάσεις που από την μια πλευρά ενίσχυαν το ευνοϊκή συμπεριφορά με ανέγερση εκκλησιών, αυτονομίες πόλεων, οικονομικών ατελειών κ.α. από την άλλη έδειχναν σκληρή συμπεριφορά με την κατεδαφιση εκκλησιών, πολυδάπανες γραφειοκρατικές διατυπώσεις που είχαν στόχο την εξεύρεση χρημάτων για να παίρνουν αυτοί (εφόσον δεν είχαν αναπτύξει οικονομική ζωή υπολόγιζαν στην εξεύρεση χρημάτων από τους υπόδουλους). Αυτό εφερε μια γενικοτερη φτώχια στις Ανατολικές περιοχές και στην εκκλησία και επίσης ανάγκαζε το Πατριαρχείο και μονές να "ζητά ελεημοσύνες" από τους ξένους αλλού στην Ευρώπη.
Έτσι με τον καιρό, πολλοί Έλληνες μετανάστευσαν και απέκτησαν πλούτον . Στην Ανατολή ανεπτύχθησαν το εμπόριο και η ναυτηλία πραγμα που ωφέλησε πολυ και το Οθωμανικο κράτος. Η Εκκλησια άρχισε να έχει ακίνητη περιουσία από τις κληροδοτήσεις πλουσίων Ελλήνων του εξωτερικού και οργανώθηκε στο αι η Πατριαρχείο "κοινόν Ταμείο" από δωρεές και κληροδοτήματα Χριστιανών, και το ταμείο απέκτησε με τον καιρό μεγάλη οικονομική ισχύ. Τα ευεργετήματα από την οικονομική υπεροχή όμως των Ελλήνων΄που έφερε και την άνοδο του βιωτικού επιπέδου, της μόρφωσης, της ιατρικής δεν υπήρξαν ωφέλιμες μόνο για τους κατακτητές Οθωμανούς αλλά και για άλλους γειτονικους λαούς όπως Ρουμανία.
Εννοείται ότι μετά από αυτή την άνοδο των υποδουλων Ελλήνων, τα προνόμια που είχαν ακολούθησαν και για τους Έλληνικούς Χριστιανικούς πληθυσμούς και αυξήθηκαν επίσης.
Αντιξοότητες για Δυτικούς που είχαν εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη
Οι Δυτικοί υπο την ομπρέλα του καθολικισμου απο νωρίς οργάνωσαν σώματα αντίστασης κατα των Τούρκων. Πιστευαν όμως πως είναι μάταιος ο αγώνας αυτός αν δεν εξαφανιζονταν οι "φανατικοι Ελληνες".
Έτσι πολλές φορές χρησιμοποιούσαν άνομες μεθόδους, κυριως οι Βενετοί, για να επιβάλουν τον καθολικισμό
Οι αγώνες μεταξύ Τουρκων και Ενετων Φράγκων αρχιζουν απο το 1463 εως το 1725 και στο διάστημα αυτό υπάρχουν νησιά φραγκοκρατούμενα τα οποία διεκδικουν οι Τούρκοι. Οι πάπες που διεύθυναν την Δυτικη Εκκλησία προσπαθησαν να εγείρουν σταυροφορίες κατα των Τουρκων χωρίς αποτέλεσμα αλλά και να συνεργαστούν με τούρκους τιτλουχους κατα του Μεχμέτ (Ιμβραημ βεη, Ουζουν Χασαν) αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά η Βενετία ανέλαβε αγωνα κατα του Μεχμέτ απο το 1463 εως το 1479 πάλι χωρίς αποτέλεσμα
Ο Μεχμέτ χρησιμοποίησε σκληρά και απάνθρωπα μέσα για να επιβάλει την υποταγή με την τρομοκράτηση των αντιπάλων του.
Περιοχές του Δουναβη στην χερσονησο του Αίμου υπεστησαν επίσης τις φοβερές αγριότητες του κατακτητή.
Οι Έλληνες βρίσκονται σε δεινη κατασταση και διώκονται και απο τις δύο πλευρές.
Ο Μεχμέτ πέθανε νέος σε ηλικία 49 ετων.
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΣΟΥΛΤΑΝΟ ΜΕΧΜΕΤ
Ο διάδοχος του Μεχμέτ Βαγιαζήτ Β αντιμετώπισε τους Βενετούς για την κατακτηση περιοχων της δυτικής Πελοποννήσου καθώς και των νησων Λευκάδα και Κεφαλονιά.
Ο επόμενος σουλτάνος, γιός του Βαγιαζήτ, Σελημ Α υπέταξε το Κουρδιστάν την Μεσοποταμία και την Αίγυπτο κι επειτα ενίκησε τους Πέρσες .
Ο Σελημ Α δίνει προνόμια στην εκκλησία Αλεξανδριας και Σινά στο Πατριαρχείο Ιεροσολυμων, στη μονη Σουμελά του Πόντου και Ξηροποτάμου Αγίου Όρους
Κατά τη διάρκεια του 16 - 17 αιώνα η ισχύς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας κορυφώθηκε, με σουλτάνο τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή ,
που εξελίσεται σε μια πολυεθνικη και πολύγλωσση αυτοκρατορία που με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη και τον έλεγχο εδαφών γυρω από την λεκανη της Μεσογείου, βρισκόταν στο επίκεντρο των αλληλεπιδράσεων μεταξυ του Ανατολικού και του Δυτικού κόσμου, με αναπτυξη της
οικονομιας, του εμπορίου και της ναυτιλίας.
Ο Σουλεϊμάν κατεκτησε την Ροδο απο τους Ιππότες Ιωαννίδες που την είχαν από το 1304 και είχαν μέχρι τοτε επιδείξει συνετή συμπεριφορά προς τους Έλληνες Ροδιους και είχαν βοηθήσει την καλη διαχείριση και πρόοδο του νησιού.
Ο Σουλεϊμάν επιτέθηκε με πολυπληθέστερες στρατιωτικές δυνάμεις και παρά το οτι οι Ιωαννίτες και οι Έλληνες αμύνθηκαν γενναία, ο μάγιστρος των Ιωαννιτών παρέδωσε την πόλη της Ρόδου μετά από συμφωνία και οι ιππότες έφυγαν απο το νησί με τον οπλισμό τους την 1η Ιανουαρίου 1523.
Ο Σουλεϊμάν κατόρθωσε ακόμα να αποσπάσει Ενετικές κτήσεις, εφόσον διόρισε ναύαρχο του του Τουρκικού στόλου έναν φοβερό πειρατή γνωστό σαν Μπαρμπαροσα και τον έκανε αρχιμπέη του Αιγαίου και αργότερα σουλτάνο του Αλγερίου.
Με τον Μπαρμπαρόσα οι Τούρκοι απέσπασαν την Κέρκυρα απο τους Βενετούς και επετέθησαν σε νησιά του Αιγαίου Αίγινα, Πάρο, Κέα, Σκιάθο, Ανάφη,
Οι Χριστιανοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υποφέρουν απο διωγμούς, βίαια εξισλαμιση, δολοφονίες και βασανισμους .
 (1).jpg)
.
Δήμητρα. Σπανού
ΠΗΗΕΣ
ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ: Η ιστορία του Ελληνισμού από τη Ρωμαϊκή μέχρι την Φράγκικη κατάκτηση 1204μ.Χ. Νίκου Γ. Σβορώνου.
Σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων από του 11ου αιώνος μέχρι το 1821 Κωνσταντίνου Ι Αμάντου