Φαρμακευτικές ιδιότητες ουσιών που προέρχονται από φυτά. Μέρος έβδομο. Η δράση κατά της παχυσαρκίας. Ουσίες που εμποδίζουν την διάσπαση του αμύλου, που καθυστερούν την απορρόφηση γλυκόζης στο αίμα και ουσίες που ενισχύουν την λιποδιάλυση κ.α.

της Δήμητρας Σπανοού, Χημικού, καθηγήτριας στο 1ο Γυμνάσιο Δάφνης.

υπό κατασκευή

ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΨΟΥΜΕ ΤΗΝ ΔΡΑΣΗ ΟΥΣΙΩΝ ΑΠΟ ΦΥΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ 

ΜΕΛΕΤΑΜΕ ΜΕ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΟΥΣΙΕΣ ΑΥΤΕΣ

ΣΤΗΝ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ, ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ, ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ, ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ   ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΟΦΕΣ

Απώλεια ή διατήρηση του βάρους λόγω της μείωσης επιπέδων γλύκόζης στο αίμα

 Πως δρα η γλυκόζη στον οργανισμό και πως αποθηκεύεται

Η γλυκόζη στο αίμα προέρχεται από τη διάσπαση του αμύλου και άλλων υδατανθράκων των τροφών κατά την πέψη. Απορροφάται στο λεπτό έντερο και εισέρχεται στο αίμα

...Όταν το αίμα απορροφά από την πέψη των τροφών περισσότερη γλυκόζη από ό, τι χρειάζεται το σώμα,  η περίσσεια γλυκόζης μετατρέπεται σε έναν πολυσακχαρίτη  που ονομάζεται γλυκογόνο .

Αν  γλυκόζη στο αίμα είναι υπερβολική τότε ο οργανισμός ακολουθεί μια άλλη μεταβολική οδό και μετατρέπει την επιπλέον γλυκόζη    σε λίπος, που  αποθηκεύεται στον λιπώδη ιστόι 

 Όταν ο οργανισμός χρειαστεί ενέργεια και δεν υπάρχει γλυκόζη στο αίμα, τότε διασπάται, κατ αρχάς το γλυκογόνο του ήπατος  και επειδη οι αποθήκες του  του  γλυκογόνου του ήπατος είναι περιορισμένες, eαν χρειαστεί επιπλέον ενέργεια, επιστρατεύονται τα λιπη από τον λιπώδη ιστό που μεταφέρονται με το  αίμα και  αποδίδουν την ενέργειά τους

Ποιες ουσίες λιγοστεύουν την ενέργεια που προσλαμβάνει ο οργανισμός από τους υδατάνθρακες (και άμυλο)

1. Ουσίες που εμποδίζουν την διασπαση του αμύλου στο πεπτικό

Το Χλωρογενετικό οξύ εμποδίζει την διάσπαση του αμύλου

Ορισμένα φυτά, όπως το ραδίκι, το σέλινο, οι φράουλες, ο καφές , τα μούρα, το τσάι, η αγκινάρα, η τσουκνίδα, η εχινάκεια  κ.α, .αποδεικνύετι ότι βοηθούν αποτελεσματικά στο αδυνάτισμα όπως και στην διατήρηση του κανονικού βάρους και δρουν επίσης κατά της παχυσαρκίας,

Αυτό οφείλεται , εκτός των άλλων , σε μια ουσία που περιέχουν, όλα αυτά τα είδη,  κι αυτή είναι το χλωρογενετικό οξύ. 

Το χλωρογενετικό οξύ είναι μια πολυφαινόλη που αποτελεί εστέρα του καφεϊκού οξέος με κινικό οξύ.

Εκτός από την αντιοξειδωτική του δράση βοηθά και στην απώλεια βάρους, όταν αυτό χρειάζεται, χωρίς να αλλάξουμε την διατροφή μαςι.

Από έρευνες που έχουν γίνει φαίνεται πως το χλωρογενετικό οξυ μειώνει τα επίπεδα σαχάρου στο αίμα και επομένως εμφανίζει σε πειραματόζωα αντιδιαβητικά αποτελέσματα. Αυτό συμβαίνει γιατί επιβραδύνει την απελευθέρωση της γλυκόζης στο αίμα μετά από ένα γεύμα γιατί επιβραδύνει την διάσπαση του αμύλου.

2.Ουσίες που μειώνουν την απορόφηση της γλυκόζης στο αίμα από το πεπτικό

( χαμηλός γλυκαιμικό δείκτη)   

Όξινες ουσίες χαμηλώνουν τον γλυκαιμικό δείκτη των υδατανθράκων της τροφής

Σημείωση: Γλυκαιμικός δείκτης δείχνει την ταχύτητα που ανεβαίνει το σάκχαρο του αίματος μετά την κατανάλωση τροφών

(Δηλαδή πόσο γρήγορα γίνεται η πέψη των τροφών). Υπάρχουν ουσίες με υψηλό ή χαμηλο γλυκαιμικό δείκτη. Οι τροφές με φυτικές ίνες για παράδειγμα, αργούν να απορροφηθούν με αποτέλεσμα  να μην υπάρχει περίσεια γλυκόζης ώστε να αποθηκεύεται στα λιποκύτταρα αλλά και επιστρατεύονται λίπη από τον λιπώδη ιστό για να συμπληρώσουν τυχόν έλλειμα γλυκόζης στο αίμα.

Κατ' αρχή, ουσίες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη ευνοούν την απώλεια βάρους. Υπάρχουν όμως και 

ουσίες με δράση κατά της παχυσαρκίας και είναι αυτές που δημιουργούν όξινο περιβάλλον  

που μειώνουν τον γλυκαιμικό δείκτη και επομένως την απορρόφηση γλυκόζης διότι τα αμυλούχα τρόφιμα χρειάζονται αλκαλικό περιβάλλον για να διασπαστούν

Τέτοιες είναι οι όξινοι καρποί  όπως το λεμόνι, η φράουλα, η ντομάτα κ.α. Η κατανάλωση τροφής μαζύ με αυτούς δημιουργεί 

 όξινο περιβάλλον που  αδρανοποιεί το ένζυμο πτυαλίνη (αμυλάση) το οποίο  διασπά τα αμυλούχα τρόφιμα εμποδίζοντας την πέψη τους.

3. Ουσίες που εμποδίζουν την παραγωγή γλυκοζης από το αποθηκευμένο γλυκογόνο του ήπατος

Ουσίες όπως το καφεϊκό οξύ που βρίσκονται στην κανέλλα, στον καφέ στο αγιόκλημα το μοχοκάρυδο, τον γλυκάνισο, τα δαμάσκηνα, τις ελιές, την μελιτζάνα κ.α.

εμποδίζει την παραγωγή γλυκόζης από το γλυκογόνο 

(όχι για διαβητικούς, ναι για δίαιτα αδυνατίσματος)

Το καφεϊκό οξύ είναι ένα παράγωγο υδροξυοξύ της κανέλλας, που εκτός από τις άλλες ιδιότητές του (αντικαρκινικές, αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές ) 

Απώλεια ή διατήρηση του βάρους λόγω της ενίσχυσης της λιποδιάλυσης

Πως μεταβολίζονται τα λίπη στον οργανισμό

Τα λίπη καταυθάνουν στο κυτταρόπλασμα του κυττάρου 

Α. από το ήπαρ ορισμένα σαν κετοσώματα και άλλα σαν μικρότερης αλυσίδας οξέα.

Β.  Από τα λιποκύτταρα σε ασιτία με λιπόλυση 

Μεταβολίζοντα στο κύτταρο με την διαδικασία  της β οξείδωσης λιπαρών οξέων μακράς αλυσίδας.

Τα κετοσώματα από τα λιπαρά οξέα,  ενεργοποιούνται  στο κυτταρόπλασμα όταν συνδέονται με μια πολύ σπουδαία ουσία το συνένζυμο Α

Σε συνέχεια της β οξείδωσης , ενεργοποιημένο μπαίνουν  στο μιτοχόνδριο

γιατί η περαιτέρω  επεξεργασία- μεταβολισμός τους  γίνεται μέσα στα μιτοχόνδρια

Τα λιπαρά οξέα μεταφέρονται μεσα στον διαμεμβρανιακό χώρο της διπλής μεμβράνης των μιτοχόνδριων από ένα ένζυμο που λέγεται καρνιτινο-παλμιτοελαιοτρανφεράση (carnitine-palmitoil-transferase (CPT1)), γνωστή και σαν ακυλοτρανφεράση καρνιτίνης I (CAT1), ή συχνά παλμιτοοιλοτρανφεράσηΙ, που είναι ένα μιτοχονδριακό ένζυμο, που βοηθά στον σχηματισμό ακυλοκαρνιτινών και έτσι στην μεταφορά της ακυλομάδας ενός λιπαρού οξέος στον ενδομεμβρανιακό χώρο  του μιτοχονδρίου

Το μεταφορικό αυτό  ένζυμο στα θηλαστικά συναντάται σε τρεις μορφές CPT1Α, CPT1Β  CPT1C  και είναι μια μεμβρανιακή πρωτεϊνη, 

που εδώ βρίσκεται ενσωματωμένη στην  εξωτερική μιτοχονδριακή μεμβράνη.

( Η CPT1Α κυριαρχεί σε λιπώδεις ιστούς ενώ η CPT1Β σε ιστούς με δεν έχουν πολλά λιπαρά οξέα (καρδιά, μυες) ενώ η CTP1C σε νευρώνες)

Η CPT1 είναι συγγενική με άλλες τρανφεράσες όπως η CATC 

 . Το συζευγμένο λινολεϊκό αυξάνει τη συγκέντρωση και τη δραστηριότητα του CPT-1 με αποτέλεσμα την εν

 Α. Διεγείροντας παράγοντες που ενισχύουν την μεταβολισμό  λιπαρών οξέων μέσα στο κύτταρο

 Σε κάποιο σημείο της β οξείδωσης, τα λιπαρά οξέα πρέπει να μεταφερθούν από το κυτταρόπλασμα στον διαμεμβρανιακό χώρο της διπλής μεμβράνης των μιτοχονδρίων. Όπως αναφέρθηκε, απαραίτητο είναι το ένζυμο   (carnitine-palmitoil-transferase (CPT1)), ένα μιτοχονδριακό ένζυμο, που βοηθά στον σχηματισμό ακυλοκαρνιτινών και έτσι στην μεταφορά της ακυλομάδας ενός λιπαρού οξέος στον ενδομεμβρανιακό χώρο  του μιτοχονδρίου.

Υπάρχουν ουσίες που ενισχύουν την  β οξείδωση όπως  το συνζευγμένο λινολεϊκό οξύ (CLA) που εκτός από τις ζωϊκές τροφές βρίσκεται και σε ορισμένα έλαια.  

 Είναι ένα δεκαοκτανοδιενικό οξύ που μεταξύ των δύο διπλών δεσμών του παρεμβάλεται ένα μόνο -CH2- και αυτό το κάνει να έχει ιδιέταιρη συμπεριφορά. Το CLA αυξάνει την συγκέντρωση και τη δραστηριότητα του CPT1 και έτσι ενισχύεται ο μεταβολισμός των λιπών.  Εκτός από τις ζωϊκές ουσίες που συναντάται το οξύ αυτό βρίσκεται και σε ορισμένα φυτικά έλαια όπως ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο . 

Εκτός από τις 

 Β. Διεγείροντας παράγοντες που ενισχύουν την λιπόλυση και βοηθούν στην μείωση του λιπώδους ιστού

Υπάρχουν ουσίες που δρουν στο επίπεδο της κυτταρικής μεμβράνης του λιποκυττάρου και ενθαρρύνουν την λιπόλυση του λίπους των λιποκυττάρων και την εισαγωγή του στην κυκλοφορία του αίματος με τελικό προορισμό να περάσει στα κύτταρα 

Τέτοιες μπορεί να είναι ουσίες που ενισχύουν παράγοντες που διεγείρουν την λιπόλυση ή αναστέλλουν άλλους που εμποδίζουν την λιπόλυση από τα λιποκύτταρα:

1.Συμπαθομιμιτικά : Διέγερση β-αδρενεργικών υποδοχέων

(Διεργείρουν παράγοντες που ενισχύουν την λιπόλυση) 

Από  https://el.wikipedia.org/wikiαδρεναίνη  έχουμεπως 

..."Η αδρεναλίνη βοηθά τον οργανισμό να κινητοποιήσει όλες τις πηγές ενέργειάς του, σε περιπτώσεις έντονης δραστηριότητας, διεγείροντας το συμπαθητικό νευρικό σύστημα για επείγουσα ενέργεια κατά τη λεγόμενη "αντίδραση μάχης ή φυγής". 

Τέτοιες ουσίες είναι  Οι Ξανθίνες, που είναι  ενδιάμεσο προϊόντα του μεταβολισμού των πουρινών(καφεΐνη, θεοφυλλίνη, αµινοφυλλίνη) 

Οι ξανθίνες δρουν στο επίπεδο της κυτταρικής µεµβράνης του λιποκυττάρου.

Caffeine: R1 = R2 = R3 = CH3. Theobromine: R1 = H, R2 = R3 = CH3. Theophylline: R1 = R2 = CH3, R3 = H 

Μιά από αυτές είναι η Θεοφυλλίνη  (  1, 3 διμέθυλολοξανθίνη) Δρα μέσω διέγερσης των β- αδρενεργικών υποδοχέων της µεµβράνης του λιποκυττάρου έχουµε ενεργοποίηση της αδενυλικής κυκλάσης που οδηγεί στη κυτταρική απάντηση, δηλαδή την έναρξη της λιπολυτικής διαδικασίας 

Βρίσκεται εύκολα στο τσάι στον καφέ και στο κακάο

 και ουσίες που

2. Αποκλειστές α-αδρενεργικών υποδοχέων 

 Παρεμποδίζουν τους α-αδρενεργικούς υποδοχείς  που  αναστέλλουν  την λιπόλυση, με σχηµατισµό της φωσφοδιεστεράσης 

Οι α αδρενελγικοί αποκλειστές αποκλείουν τους μετασυναπτικούς α1 υποδοχείς, που αναστέλουν την αγγειοσύσπαση που προκαλεί η αδρεναλίνη

από τον https://www.galinos.gr/web/drugs/main/nomcodes/02.05.05

Φαίνεται πως η δράση των κατεχολαμμινών που προκαλούν μεταξύ των άλλων και λιπόλυση αποκλείεται με την λειτουργία των α αδρενεργικών υποδοχέων

Οι α-αδρενεργικοί αποκλειστές αποκλείουν τους μετασυναπτικούς α1-υποδοχείς, οι οποίοι αναστέλλουν την αγγειοσύσπαση που προκαλεί η νοραδρεναλίνη.

Μια από αυτούς τους αποκλειστές είναι η λεκιθίνη που είναι μια φυσική ουσία που εκτός από τα ζωϊκά προϊόντα, συναντάται και σε φυτά όπως η σόγια, τα φυστίκια, και κάποια έλαια.

Αποτελεί μείγμα γλυκοφωσφολιπιδίων όπως η φωσφατιδοχολίνη, η φωσφοτιδιλαιθανολαμίνη, φωσφατιδιλοερίνη κ.α. 

 Επειδή η περιεκτικότητά τους σε πολυακόρεστα είναι μεγάλη υπάρχει η εκδοχή ότι μπορούν να παρέμβαίνουν σε λιπίδια της μεμβράνης και να αλλάξουν την σύστασή τους.

 Η σχέση της λεκιθίνης με την απώλεια βάρους και την μείωση του λιπώδους ιστού είναι η ικανότητα που έχει να προκαλεί ρήξη της μεμβράνης των λιοκυττάρων και να φέρνει λίπη στην κυκλοφορία 

Οι λεκιθίνες είναι αμφίφιλες και γι αυτό αποτελούν γαλακτωματοποιητές . Σε διαλύματα νερού τα φωσφολιπίδια μπορούν να σχηματίσουν λιποσώματα, δίφυλλα στρώματα ή μεμβράνες ανάλογα με την ενυδάτωση και την θερμοκρασία.

Εμπλέκονται τρία συστατικά μέρη, το CPT-1, CPT-2 και το  CATC (carnitine acylcarnitine translocase)

Σημείωση: Οι καρνιτίνες που συνδέονται με την ρήξη των μεμβρανών των λιποκυττάρων και την ελευθέρωση φωσφολιπιδίων στο αίμα -πράγμα το οποίο συνδέεται με  την ελευθέρωση επιπρόσθετης ενέργειας στον οργανισμό- συνδέονται όχι μόνο με την ασιτία αλλά και  με την θερμορύθμιση

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5658052/ 

Απώλεια ή διατήρηση βάρους μέσω ελέγχου της όρεξης για φαγητό

Ουσίες που ενισχύουν παράγοντες που δημιουργούν αίσθημα κορεσμού

Ακόρεστα λιπαρά οξέα που ενισχύουν τη δράση της λεπτίνης

Το αίσθημα της πείνας όπως και του κορεσμού όμως είναι αποτέλεσμα δυο ορμονών : Της γκρελίνης που εκκρίνεται από το στομάχι και της λεπτίνης που δημιουργείται στα λιποκύτταρα. Και οι δύο δρουν στον υποθάλαμο που ρυθμίζει την όρεξή μας αναλόγως.

 Η παρουσία ποσότητας λεπτίνης στο αίμα συσχετίζονται άμεσα με τη μάζα του λίπους των ιστών και μας δημιουργεί το αίσθημα κορεσμού. Ακόμα ενισχύει τον μεταβολισμό λιπών από τις λιπαποθήκες και υδατανθράκων

Τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (φυτικά κυρίως )  όπως και τα ω3 , ω6 λιπαρά οξέα  (ζωικά και φυτικά) ενισχύουν την δράση της λεπτίνης  γιατί λόγω της στερεοχημικής τους δομής, (cis διπλοί δεσμοί). Είναι εύκαμπτα και σαν δομικά σστατικά των κυτταρικών μεμβρανών με την μορφή τριγλυκεριδίων, κάνουν ευκολότερη την δρλαση εξωκυτταρικών υποδοχέων λεπτίνης στην κυτταρική μεμβράνη. Εάν η λεπτίνη εισέλθει στο κύτταρο, ενεργοποιεί παράγοντες μεταξύ των οποίων αυτούς που προκαλούν  άμεση δράση στον μετατων λιπιδίων

Τα λιπη επίσης που έχουν οξέα μεσαίας αλυσίδας λειτουργούν αντίστοιχα και ενισχύουν επίσης το αίσθημα κορεσμού

Τροφές με εντονότερο    μεταβολισμό

Λίπη με λιπαρά οξέα μέσης αλυσίδας (MCTs)

Τα MCTs που είναι εστέρες γλυκερίνης με λιπαρά οξέα από 6 έως 12 άνθρακες διαεταγμένους σε ευθεία αλυσίδα,

Αν και οι έρευνες για τα οξέα μεσαίας αλυσίδας στον ανθρώπινο οργανισμό είναι σε εξέλιξη έχει αποδειχθεί ότι μεταβολίζονται διαφορετικά από τα σύνηθη λίπη οξέων μακράς αλυσίδας. Στην πραγματικότητα ο μεταβολισμός τους μοιάζει περισσότερο με αυτόν των υδατανθράκων παρά με των συνήθων λιπών της διατροφής. προωθούνται άμεσα προς καύση όπως οι υδατάνθρακες

Η περιεκτικότητά του σε θερμίδες είναι χαμηλότερη από άλλα λιπαρά

Το λαυρικό οξύ, όπως όλα τα οξέα μεσαίας αλυσίδας, σπάνια αποθηκεύονται σαν λίπος και αντίθετα βοηθούν την καύση του συσωρευμένου λίπους

• Λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες αλλά και το ότι όχι μόνο δεν συσσωρεύονται στον οργανισμό, αλλά ενισχύουν και την καύση του συσσωρευμένου λίπους, χρησιμοποιούνται και κατά της παχυσαρκίας. Έχει αποδειχθεί πως αυξάνουν τον ρυθμό του μεταβολισμού, δηλαδή τον αριθμό των θερμίδων που καίγονται σε ηρεμία

ΠΗΓΕΣ

https://de.wikipedia.org/wiki/Chlorogens%C3%A4ure

https://www.seo-arthra.gr/diatrofi/299-xlorogeniko-oksy-kai-adynatisma.html

https://healthjade.net/gluconeogenesis/

https://www.healthyliving.gr/2016/05/15/syzeygmeno-linoleiko-oxy-linelaiko-cla/#

Ο μεταβολισμός της τροφής. Μέρος τρίτο: Μιτοχόνδριο, το "χοντρό πορτοφόλι" της ενέργειας του κυττάρου

Τι πρέπει να τρώμε για να μην παχύνουμε ή και για να χάσουμε βάρος. 2015-05-07 15:46

https://www.ygeiamou.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE/132608/fitothreptika-tessera-super-sistatika-pou-prostatevoun-tin-igia-mas/

https://en.wikipedia.org/wiki/Carnitine_palmitoyltransferase_I

ΛΕΚΙΘΙΝΗ: Ιδιότητες και παρενέργειες - HealthyLiving.gr

Κυτταρίτιδα - Λιπόλυση (dermasoma.gr)

https://en.wikipedia.org/wiki/Theophylline