Φαρμακευτικές ιδιότητες ουσιών που προέρχονται από τα φυτά. Μέρος δεύτερο. Τι είναι η φλεγμονή και πως αναπτύσσουν αντιφλεγμονώδη δράση ουσίες που προέρχονται από φυτά.

της Δήμητρας Σπανού, χημικού,καθηγήτριας Δευτεροβάθιας Εκπ/σης 1ου Γυμν. Δάνης

 Τι είναι η φλεγμονή στους ιστούς και που οφείλεται.

Φλεγμονή είναι η διόγκωση ιστών που οφείλεται σε επιπλέον διαρροή υγρού στους ιστούς

Ο έλεγχος 

για την είσοδος και η έξοδος ουσιών από τα αγγεία του αίματος προς τον μεσοκυττάριο χώρο σχετίζεται με την ώσμωση που αναπτύσσεται εντός και εκτός των αγγείων λόγω της διαφοράς συγκεντρώσεων σε κάθε ένα από τα συστατικά των δύο διαλυμάτων (αίμα - μεσοκυττάριο υγρό).

και  οφείλεται αφ ενός , 

1. στον έλεγχο που ασκείται από τα αγγειοδιασταλτικά και τα αγγειοσυσταλτικά νεύρα, και αφ ετέρου

2. στις μυϊκές ίνες των αγγείων που αυτοματοποιούνται για την διατήρηση του μυϊκού τόνου και ανταποκρίνονται σε διάφορες μεταβολες όπως θερμοκρασία, ποσότητα οξυγόνου, απελευθέρωση ιόντων Κ+, Να+, ή ΑΤΡ.  

Αυτή  η ικανότητα των λείων μυικών ινών στα αγγεία του αίματος να διατηρούν το σχήμα και την ελαστικότητά τους

ονομάζεται μυϊκός τόνος

Δημιουργία φλεγμονής

Ο μυϊκός τόνος διαφοροποιείται για διάφορους λόγους, όπως όταν χρειάζεται να κάνει εύκολη την διάβαση  ουσιών  που καταφτάνουν με τα αγγεία του  αίματος προς τον μεσοκυττάριο χώρο:

1ος λόγος Καταστροφή κυττάρων

Τα κύτταρα μπορεί να καταστραφούν από τραυματισμό, από επιθέσεις μικροβίων, λόγω μη επαρκούς οξυγόνωσης, χημικών ουσιών, ή απόπτωσης.

ελευθερώνουν ουσίες όπως  η ισταμίνη, προσταγλανδίνες, κινίνες, βραδυκινινες,  διάφορες τοξίνες, που προκαλούν αγγειοδιαστολή 

 και εξαφάνιση του αγγειακού τόνου στα τριχοειδή.

  Για να αποκαταστήσουν την  καταστροφη αγγείων και την ελλειπή οξυγόνωση των κυττάρων θέτουν σε λειτουργία μεταγραφικά προγράμματα δημιουργίας πρωτεινών όπως η εξωκυτταρική αδενοσίνη ή άλλοι παράγοντες αποκατάστασης της βλάβης. 

Ακόμη, ενεργοποιούνται μια σειρά από παράγοντες που θα περιορίσουν την απώλεια αίματος όπως ο αιμοπεταλιακός θρόμβος (από αιμοπετάλια), το ΑDP που βοηθά στην συγκόληση των αιμοπεταλίων, η σεροτονίνη που προκαλεί σύσφιξη των ιστών, θρομβοπλαστίνης που θα προκαλέσει πήξη του αίματος, και κατιόντα ασβεστίου Ca++ που ενεγοποιούν τους μηχανισμούς αυτούς.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες και οι ουσίες προετοιμάζουν την φλεγμονή γι αυτό και λέγονται  

προφλεγμονώδεις παράγοντες, 

 προκαλούν αγγειοδιαστολή και συντελλούν στην δημιουργία φλεγμονής στις μυϊκές ίνες των γραμμωτών μυών

. 

2ος λόγος

  Για να  αντιμετωπίσουν μικροβιακούς εισβολείς , εάν  έχουν εισέλθει στον μεσοκυττάριο χώρο με αντιμικροβιακούς παράγοντες και φαγοκύτταρα. 

 Στην περίπτωση εισβολής μικροβίων και καταστροφής κυττάρων, εκτός από τον μυογενή τόνο, βοηθούν ένα άλλο είδος πίεσης στα αγγεία που οφίλεται στις πρωτείνες του πλάσματος. Αυτό ονομάζεται κολλοειδής πίεση  και συμψηφίζεται με την ωσμωτική  πίεση των αγγείων (που προέρχεται από τα άλλα διαλυμένα στοιχεία του αίματος).

Αυτή η αύξηση της υδροστατικής πίεσης στα τριχοειδή όμως έχει σαν αποτέλεσμα την  

 αύξηση της διαβατότητας σε λευκώματα και την αγγειοδιαστολή

Έτσι,  εξέρχονται από τα τριχοειδή αγγεία τα αμυντικά κύτταρα  (εφόσον σε άλλη περίπτωση, αυτό  είναι πρακτικά αδύνατον.)

Αλλά και 

τα αμυντικά κύτταρα  συμπεριλαμβανομένων των μακροφάγων μονοκυττάρων και δενδριτικών κυττάρων (όπως και στην καταστροφή ιστών)  παράγουν επίσης προφλεγμονώδεις ουσίες που είναι  όπως προσταγλανδίνες,  κυτοκίνες ιντερλευκίνη 10

Ακόμα τα μακροφάγα κύτταρα παράγουν μονοξείδιο του αζώτου , από  ένζυμο ΝΟ συνθάση , που αντιδρά με όλα τα μέταλλα  που είναι διασταλτικό των αγγείων αφού δρα τοπικά  και συντελεί στην διέγερση ενός ενζύμου που συντελεί στην παραγωγή c GMP Τελικό αποτέλεσμα είναι η απομάκρυνση του Ca  με επαναπρόσληψη ώστε αυτό αναστέλει την δράση της μυοσίνης και οδηγεί σε χαλάρωση των μυών, με τελικό αποτέλεσμα το οίδημα.

Αυτό τελικά οδηγεί σε οίδημα.

Περιορισμός της φλεγμονής

Παράγοντες που περιορίζουν την φλεγμονή όπως η σεροτονίνη, και η αγγειοτονίνη προκαλούν αγγειοσυστολή και περιορισμό της φλεγμονής

 Η ελευθέρωση αδρεναλίνης στον οργανισμό επιδρά στην σύσφιξη των αγγείων και προκαλεί αγγειοδιαστολή στα αγγεία των μυών σε αντίθεση με ττις φλέβες και τον γαστρεντερικό που προκαλεί συστολή.

Παράλληλα, μηχανισμός  περιορισμού επέκτασης της φλεγμονής  που περιλαμβάνει την συμμετοχή θρομβοπλαστίνης, φωσφολιποϊδών,* προκαμβερτίνης, και Ca++   είναi υπεύθυνος για τον σχηματισμό φράγματος από ινώδες για τον περιορισμότης επέκτασης της φλεγμονής 

Ανασταλτικά επίσης είναι η επίδραση των κατεχολαμινών φυσιολογικά, διαρκει μικρό χρονικό διάστημα γιατί αδρανοποιούνται ενζυμικά μέσα σε διάδορους ιστούς

Εσωτερικοί παράγοντες κατακράτησης και μείωσης της φλεγμονής

Τα φαγοκύτταρα ,  εκκρίνουν κυτοκίνες ώστε να αποφευκτεί η φλεγμονή

Ρυθμιστικά Τ κύτταρα και τυποι δενδροκυττάρων είναι παράγοντες μείωσης της φλεγμονής  με ουσίες που παράγουν όπως η ιντερλευκίνη 10

*Από τα φωσφολιποειδή της κυτταρικής μεμβράνης με υδρόλυση, παράγεται το αραχιδονικό οξύ.

Η διάσπαση των φωσφολιπιδίων της κυτταρικής μεμβράνης σηματοδοτείται από την ύπαρξη  προφλεγμονικών  ουσιών στην περιοχή όπως θρομβίνη, βραδυκινίνη, επινεφρίνη και αγγειοτεσίνη.

Από τον μεταβολισμό του αραχιδονικού οξέος γίνεται στις κυτταρικές μεμβράνες και παράγονται ουσίες δραστικές για δημιουργία της φλεγμονής 

 Η διάσπαση των φωσφολιπιδίων και η παραγωγή αραχιδονικού αναστέλλεται από αντιφλεγμονώδη γλυκοκορτικοειδή (που περιορίζουν αυτά την φλεγμονή)

Το αραχιδονικό οξύ, 

μεταβολίζεται κατά δύο τρόπους 

α.δια μέσου της οδού του ενζύμου της κυκλοοξυγενάσης 

 β.δια μέσου της οδού του ενζύμου της λιποξυγενάσης

Δια μέσου της οδού της κυκλοοξυγενάσης δημιουργούνται προσταγλανδίνες και θρομβοξάνια, ενώ δια μέσου της λιποξυγενέσης δημιουργούνται λευκοτριένια και υδρόξυεικοσιτετρανοϊκά οξέα

Η προσταγλανδίνη  PGE2  ανήκει στις  προσταγλανδίνες,  που  αποτελούν τοπικές ορμόνες που δρουν στην γειτονική περιοχή και στην συνέχεια καταστρέφονται από ένζυμα.

Πότε το φυσιολογικό οίδημα καταλογίζεται σαν φλεγμονή

Η μείωση όμως ή και εξαφάνιση του αγγειακού τόνου από προτριχοειδείς σφιγκτήρες (στην αρχή των τριχοειδών ) και φλεβίδια οδηγεί σε φλεγμονή είτε αναφυλάκτικής ή αλλεργικής αντίδρασης.

Παρατεταμένη έκφραση προφλεγμονωδών παραγόντων όπως λ.χ. σε χρόνιες καταστάσεις ή ασθένειες όπως αρθρίτιδα , κίρωση του ήπατος κ.α. μπορεί να μετατρέψουν το οίδημα σε φλεγμονή

Αλλεργική φλεγμονή

 Κάποια από τα αμυντικά κύτταρα είναι επιφορτισμένα για την αναγνώρηση και ταυτοποίηση εισβολέων. Η ενεργοποίησή τους από ιούς μύκητες και βακτήρια 

έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή προφλεγμονωδών κιτοκινών και αυξημένη έκφραση μορίων που διεγείρονται ταυτόχρονα.

Ένα είδος από αυτά τα κύτταρα που αναγνωρίζει λιποσακχαρίτες κυτταρικών τοιχωμάτων και έχει χαρακτηριστεί κύτταρο υποδοχέας.

 Ωστόσο  ενδογενείς πρωτείνες έχει βρεθεί ότι αντιδρούν με το συγκεκριμένο είδος αμυντικών κυττάρων και προκαλούν ανοσιολογική απόκριση σε περίπτωση απουσίας λοίμωξης

 Σε αλλεργικές περιπτώσεις φλεγμονής ενεργοποιείται η φωσφολιπάση Α   που υδρολύει τα φωσφολιπίδια της κυτταρικής μεμβράνης  και προιόντα αυτής της υδρόλυσης είναι το αραχιδονικό οξύ και λυσοφωσφολιπίδια , ενώ από την καταλυτική μεταβολή του αραχιδονικού, παράγονται προσταγλανδίνες και θρομβοξάνια.

H σχέση της μείωσης Μg++ και δημιουργίας φλεγμονών.

Το Μg ++ στον ανθρώπινο οργανισμό είναι ένα ιόν στην 4η θέση μετά το Να+, Κ+, και Ca++.  Στον ορό βρίσκεται συνδεδεμένο με πρωτείνες το 33%, το 61% σε μορφή κατιόντων και ένα 6% σε συμπλέγματα  με φωσφωρικές και κιτρικές ρίζες.

 Η κίνηση του  μαγνησίου διαμέσου των μεμβρανών είναι αργή και αργή είναι επίσης η διάθεσή του στον οργανισμό όταν λαμβάνεται από το στόμα, εφόσον πρέπει πρώτα να κατακρατηθεί στα οστά και ανάλογα με την πληρότητά τους σε αυτό, να γίνει στην συνέχεια  ιστολογικά διαθέσιμο. Στον οργανισμό των θηλαστικών καταλύει ή ενεργοποιεί περισσότερα από 300 ένζυμα και επίσης ενεργοποιεί τις φωφατάσες που είναι απαραίτητες στις φωσφορυλιώσεις και στην ελευθέρωση ενέργειας. Από το μαγνήσιο εξαρτώνται λειτουργίες που αποδίδουν ή καταναλώνουν ενέργεια  (οξειδωτικές φωσφορυλιώσεις ή συσπάσεις μυικών κυττάρων) 

Συνοψίζοντας,  ο βιολογικός ρόλος του μαγνήσιου είναι α. Ανταγωνιστής του ενδοκυττάριου ασβεστιου ρυθμίζει την ομοιόσταση αυτού β. Διατήρηση της λειτουργίας των κυτταρικών μεμβρανών γ.Ενεργοποιηση ενζύμων 

Η έλλειψη μαγνησίου έχει αποδειχθεί ότι συντελεί στην αύξηση των μαστοκυττάρων, που είναι κύτταρα που χρησιμοποιεί ο οργανισμός  στις φλεγμονές και επίσης στην πρόωρη απελευθέρωση ουσιών όπως η ιστιμίνη (αγγειοδιαστολή) και σεροτονίνης (αγγειοσυστολή) , αύξηση της δράσης των κατεχολαμινών στο κύτταρο και της ενδοκυττάριας συγκέντρωσης ασβεστίου, της σύνθεσης προσταγλανδινών (τοπικές ορμόνες παράγοντες φλεγμονής) 

Οι προσταγλανδίνες προέρχονται από την μεταβολισμό του αραχιδονικού οξέος και το μαγνήσιο αναστέλει την δράση του ενζύμου φωσφολιπάσηΑ που είναι βασικό λιποδιαλυτικό ένζυμο κατά την διάρκεια της φλεγμονής εφόσον  το αραχιδονικο οξύ, που υδρολυόμενο δίνει προσταγλανδίνες και άλλα προέρχεται από την υδρόλυση των φωσφολιπίδιων των κυτταρικών μεμβρανών.

Η σταθεροποιητική δράση του μαγνησίου μειώνει την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών (σε αντίθεση με το ασβέστιο). Περοορίζει την δράση του Ca++ που σε  περιπτώσεις φλεγμονής είναι απαράιτητο.

Φυτά που περιέχουν μαγνήσιο είναι το σπανάκι, το λάχανο, η βρώμη, το αβοκάντο, η μπανάνα, η σπόροι κολοκύθας, τα βραζιλιάνικα φυστίκια, οι χουρμάδες , το καλαμπόκι, το κακάο, οι μπάμιες, η αγγινάρα, το μπρόκολο, τα αμύγδαλα, το σουσάμι

Σταχυολογόντας, 

Ισχυρά αντιφλεγμονώδη φυτά θεωρούνται ο κουρκουμάς, το καγιέν, η αμαμιλίδα, το βαλσαμόχορτο και το τζιντζερ

Οι ενεργές ουσίες  από φυτά που εμφανίζουν αντιφλεγμονώδη δράση και έναντι χρόνιων φλεγμονωδών παθήσεων είναι οι πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού, η κουρκουμίνη, η ρεσβερατρόλη, το βοσουλενικό οξύ, οι κουκουβιτακίνες. Ακόμα,

 Έρευνες απέδειξαν  αντιφλεγμονώδη δράση σεσκιτερπενικών λακτονών, κουμαρινών και στεροειδών

Οι τρόποι που οι ουσίες αυτές αναπτύσσουν αντιφλεγμονώδη δράση είναι πολλοί και ερευνώνται στην σύγχρονη ιατρική και φαρμακευτική έρευνα. 

Ορισμένοι από αυτούς είναι οι εξής:

Η αντιφλεγμονώδης δράση πολυφαινολών 

Πολυφαινολες όπως η γαλλική επιγαλλοκατεχίνη, η καρνοσόλη, η υδροξυτυροσόλη, η κουρκουμίνη, η ρεσβερατρόλη, η καμπεφερόλη και η γενιστεΐνη έδειξαν αντιφλεγμονώδη δράση με την 

Αναστολή ενζύμων παραγωγής συντελεστών φλεγμονής

 μειώνοντας τα επίπεδα  της πρωτείνης κυκλοεξαγενάσης -συνθετάσης (COX-2 πρωτεινών ) από τον μεταβολισμό του αραχιδονικού 

Αναστολή της έκφρασης γονιδίων  εμποδίζοντας την έκφραση του mRNA για την δημιουργία ενζύμων  για την δημιουργία φλεγμονής όπως η επίδραση φλαβόνης ανέστειλε  την  έκφραση της συνθετάσης νιτρικού οξειδίου  (λιποξειγενάσης )λόγω αντιδράσεων των λιποπολυσακχαριτών της κυτταρικής μεμβράνηςν από τον 

Αναστολή των βιοδείκτων της φλεγμονής (ουσιών που η εύρεσή τους σηματοδοτεί έναρξη φλεγμονής) από πολυφαινολικές ενώσεις

Φυτά με ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση 

Φυτά με ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση με αναστολή του φλεγμονώδη παράγοντα  TNF-a μετά από έρευνα βρέθηκαν ο κουρκουμάς, η πάπρικα, το δενδρολίβανο, η τζίντζερ

Η πάπρικα προστάτεύει επίσης τα κύτταρα  από την απόπτωση.

Ο παράγοντας TNF-α είναι μια κυτοκίνη (πρωτεϊνη κυτταρικής σηματοδότησης), με πολλαπλές λειτουργίες. Εκφράζεται από κύτταρα ανοσοποιητικού μακροφάγα, μονοκύτταρα και Τ κύτταρα και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην φλεγμονή, απόπτωση και ανοσοποιητικό.

Η ρητίνη του μαστιχόδενδρου είναι ένα  φυσικά πολυμερή που  χαρακτηρίζεται από ΕΜΑ σαν φυσικό φαρμακευτικό προϊόν με παραδοσιακή χρήση σε ηπιες δυσπεπτικές διαταραχές και φλεγμονή του δέρματος, επούλωση τραυμάτων.

Δήμητρα Σπανού

ΠΗΓΕΣ

ΕΠΤΟΜΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ.  Ι.  ΧΑΤΖΗΜΗΝΑ 1987

https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/5123#page/34/mode/2up

https://www.iatronet.gr/iatriko-lexiko/prostaglandini.html

https://enallaktikidrasi.com/2017/03/kourkoumi-kourkoumas-turmeric-idiotites-ofeli-ugeia/

https://en.wikipedia.org/wiki/Prostaglandin

https://www.apsubiology.org/anatomy/2020/2020_Exam_Reviews/Exam_2/CH21_Immune_Regulatory_Molecules.htm

https://translate.google.gr/translate?hl=el&sl=en&u=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22414101&prev=search

https://www.proionta-tis-fisis.com/ta-pente-ishirotera-antiflegmonodi-votana/

https://ikee.lib.auth.gr/record/134356/files/GRI-2014-12381.pdf

https://slideplayer.gr/slide/2885416/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23131135

akat;ergasto