της Δήμητρας Σπανού Καθηγήτριας Χημικού και μητέρας
Η πανάρχαιη παράδοση διέσωσε τον αντιπροσωπευτικό τύπο του ηλικιωμένου ατόμου στο πρόσωπο του Νέστορα του βασιλέα της Πύλου κατά τους Ομηρικούς χρόνους
Τώρα ἄλλο ἐγὼ τοῦ Νέστορα θὰ πῶ καὶ θὰ ρωτήξω,
τὶ κρίνει καὶ κατέχει αὐτὸς ὅσο κανένας ἄλλος·
245 τρεῖς λένε πὼς βασίλεψε γενεὲς αὐτὸς ἀνθρώπων,
καὶ σὰν ἀθάνατος σφαντάει σὰν τοῦ κοιτῶ τήν ὄψη.
Ραψωδία γ'
Τὰ ἐν Πύλῳ, ἀπὸ τὴν μετάφραση τοῦ Ἀργύρη Ἑφταλιώτη.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Σε γενικές γραμμές δυο είναι οι υποθέσεις που επιχειρούν να ερμηνεύσουν για το φαινόμενο της γήρανσης των οργανισμών
Α. Η τυχαία και προοδευτική άθροιση βλαβών σε βιομόρια
Β. Η γενετικά προκαθορισμένη έκπτωση των λειτουργιών που συνδέονται με τον κυτταρικό κύκλο
Α. ΒΛΑΒΕΣ ΣΕ ΒΙΟΜΟΡΙΑ
Οι κυκλοι των βιομορίων και η σημασία τους
Οι μελέτες έχουν δείξει , ότι στον οργανισμό και στα κύτταρα τα διάφορα βιομόρια βρίσκονται σε μια συνεχή διαδικασία δημιουργίας και καταστροφής με ρυθμούς που καθορίζουν κάθε φορά την συγκέντρωσή τους .
Η αναγκαιότητα αυτών των κύκλων οφείλεται σε μηχανισμούς απομάκρυνσης τυχαίων και ελαττωματικών μορίων του ίδιου του κυττάρου, αλλά και την αποικοδόμηση βιομορίων που είναι σε περίσσεια καθώς και την ανακύκλωση των συστατικώ
ν τους (αυτοφαγία).
Ο ρυθμός της δημιουργίας των βιομορίων εξαρτάται από την διαθεσιμότητα των υλικών της κατασκευής τους ενώ η ενώ ο ρυθμός της καταστροφής τους μοιάζει να είναι τυχαίος σε όλα τα μόρια παλιά και νεοσχηματισθέντα
Τα βιομόρια βρίσκουν δυο κατηγορίες χημικών ουσιών που τους προκαλούν βλάβες .
Παράγονται από τον μεταβολισμό των συστατικών της τροφής σαν παραπροιόνα τα πρώτα, και σαν ενδιάμεσο προιόν η δεύτερη , είναι :
Α.Οι ελεύθερες ρίζες που σχηματίζονται στον οργανισμό,
Β. Η γλυκόζη
Ελεύθερες ρίζες είναι κάθε μόριο ή άτομο που έχει ένα ή περισσότερα μονήρη ηλεκτρόνια
Στον ανθρώπινο οργανισμό παράγονται ελεύθερες ρίζες (στον ενδοκυττάριο και μεσοκυττάριο χώρο) , στα μιτοχόνδρια (μεταβολισμός) , λυσοσώματα (οξειδώσεις επιβλαβών) , στο ενδοπλασματικό δικτυο, στα υπεροξειδοσώματα, στον πυρήνα και στις πλασματικές μεμβράνες και στο κυτόπλασμα λόγω της λειτουργίας του.
Επίσης ελεύθερες ρίζες παράγονται και από εξωτερικούς παράγοντες όπως το κάπνισμα, η περιβαλλοντική ρύπανση, τα φάρμακα, τα παρασιτοκτόνα, η έκθεση σε ραδιενέργεια, η ακτινοβολία.
Ελεύθερες ρίζες στον οργανισμό μπορεί να είναι ενεργά είδη οξυγόνου (ROS) , Ενεργά είδη αζώτου (RNS), ενεργοί μεταβολίτες, όπως και τοξικές ουσίες , φάρμακα ρύπανση τσιγάρου κ.α..
Το οξυγόνο είναι η κυριότερη πηγή ελευθερων ριζών (ROS) στον οργανισμό. Όταν βρίσκεται σε ατομική μορφή, έχει δυο μονήρη πολύ δραστικά ηλεκτρόνια στο άτομό του . Το δε 95% της συνολικής ενέργειας που παράγεται στο κύτταρο, προέρχεται από την ένωση των στοιχείων της θρέψης με το οξυγόνο.
Από αυτό μπορούμε και να υπολογίσουμε τον Βασικό Ρυθμό Μεταβολισμού (BMR) από την ενέργεια ελευθερώνεται σαν θερμότητα χωρίς μεγάλο σφάλμα. Σε μελέτες που έγιναν σε διάφορα ζωικά είδη παρατηρήθηκε πως αυτά που έχουν χαμηλότερο ρυθμό μεταβολισμού είναι σχετικά μακροβιότερα.
Τελικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι όσο πιο έντονα ζούμε τόσο πιο πολύ γερνάμε
Οι λόγοι της αύξησης των ελεύθερων ριζών στον οργανισμό (που μας γερνάνε) είναι:
1. Αυξημένη ανάγκη για αποτοξίνωση μετά από έκθεση σε τοξικές ουσίες
2. Αυξημένη παραγωγή ενέργειας (υπερβολική κατανάλωση θερμίδων ειδικά από λιπος) 
3. Παρατεταμένη ανοσιολογική απόκριση.(Η άμυνα του οργανισμού χρησιμοποιεί τις ελεύθερες ρίζες και άλλες οξειδωτικές ουσίες για την καταστροφή των μικροβίων γιατί καταστρέφει τα λιπίδια των κυτταρικών μεμβρανών τους και έτσι τα σκοτώνει. Όμως πολλές παραμένουν και μετά την ανάρρωση και προκαλούν στην συνέχεια, βλάβες και στις κυτταρικές μεμβράνες των κυττάρων του οργανισμού.
4. Αυξημένη παραγωγή στεροειδών (στρες , εφηβεία, έντονη δραστηριότητα, διαταραχές έμμηνου ρύσης
5. Έκθεση σε παράγοντες όπως μόλυνση, συντηρητικά τροφίμων, ρύποι , και ακτινοβολία
6. Αυτοξείδωση χημικών ουσιών και βιομορίων (όπως πολυακόρεστα λιπαρά ξέα)
7. Λιπιδική υπεροξείδωση λιπιδίων στις κυτταρικές μεμβράνες
Οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να επιδράσουν σε όλα σχεδόν τα βιομόρια
- Στα λιπίδια όπου σχηματίζονται υπεροξείδια λιπαρών οξέων
Η ελεύθερη ρίζα R . αντιδρά με το λιποειδές LH
Η ρίζα του λιποειδούς L. αντιδρά με μόρια οξυγόνου
Σχηματίζει την υπεροξυ-ρίζα του λιποειδούς LOO .
Η υπεροξυ-ρίζα του λιποειδούς αντιδρά με ένα νέο (άθικτο) μόριο λιποειδούς (LH) και τελικά δίνει ένα νέο LOO . (κατεστραμένη μορφή λιποειδούς ) κ.ο.κ.
Η αντοοξειδωτική ουσία δεσμεύει την υπεροξυ-ρίζα του λιποειδούς σε ένα και την αδρανοποιεί.
- Στις πρωτείνες στις οποίες που συμβαίνει μετουσίωση
Συνέπειες µετουσίωσης: 1. Μείωση διαλυτότητας (λόγω έκθεσης υδρόφοβων οµάδων) 2. Μεταβολή ικανότητας ρόφησης H2O 3. Απώλεια βιολογικής δράσης (ενζυµικής ή ανοσολογικής). 4. Αυξηµένη ευπάθεια σε πρωτεολυτικά ένζυµα. 5. Αυξηµένο ιξώδες. 6. Απώλεια ικανότητας κρυστάλλωσης.
- Στο DNA που οδηγεί σε μεταλλάξεις του γενετικού υλικού,
Οξειδωτικά, όπως ελεύθερες ρίζες ή υπεροξείδιο του υδρογόνου παράγουν πολλαπλές μορφές ζημιών στο DNA, συμπεριλαμβανομένων των τροποποιήσεων βάσης, ιδίως γουανοσίνη, και διπλά σπασίματα.
Tο πιο επικίνδυνο είναι διπλά σπασίματα, καθώς αυτά είναι δύσκολο να αποκατασταθούν και παράγουν σημειακές μεταλλάξεις , ακόμα μπορεί να εισέλθουν και να τοποθετηθούν άλλα άτομα ή μόρια ή και άλλα που ανήκουν εκεί να απομακρυνθούν από την αλληλουχία του DNA, καθώς και χρωμοσωμικές μετατοπίσεις . Αυτές οι μεταλλάξεις μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο
Αντίστοιχες βλάβες με αυτές που οφείλονται στις οξειδωτικές ρίζες παρουσιάζονται και μετα από επίδραση ακινοβολιών
- Στους υδατάνθρακες που οδηγεί σε τροποποιήσεις
Παρουσία ελευθερων ριζών γίνεται προβληματικός ο μεταβολισμός υδατανθράκων
Ελεύθερες ρίζες παράγονται επίσης και με την απόπτωση των κυττάρων
Απόπτωση είναι ο προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος που μαζί με τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την διαφοροποίηση των κυττάρων συντελούν στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Απαντάται σε όλους τους πολυκύτταρους οργανισμούς
Η γλυκόζη και η επικίνδυνη γλυκοζυλίωση βιομορίων
Η γλυκόζη μπορεί να αλοιώσει τις πρωτείνες τα λίπη και το DNA του κυττάρου
Ως γλυκίωση (glycation) αναφέρεται η ομοιοπολική σύνδεση σακχάρων (κυρίως γλυκόζης) με λιποειδή,πρωτείνες ακόμη και με το DNA.
Για την πραγματοποίηση αυτής της σύνδεση δεν απαιτούνται ένζυμα (μη ενζυμική σύνδεση) και είναι καθαρά χημική αντίδραση, όπως π.χ. μέσω της αντίδρασης ελεύθερων αμινοομάδων των πρωτεϊνών με την αλδεϋδική ομάδα του σακχάρου με σχηματισμό βάσης Schiff: R-CHO + H2N-R' 
R-CH=N-R' + Η2Ο ή με σχηματισμό γλυκοζιτικού δεσμού με ελεύθερες υδροξυλοομάδες.
Η γλυκίωση ή γλυκοζυλίωση δεν εντάσσεται σε βιοχημικές αμτιδράσεις γίνεται αυθόρμητα και γι αυτό θεωρείται ανεπιθύμητη στα κύτταρα και μπορεί να προκαλέσει σημαντικές βλάβες . Θεωρείται ένας από σημαντικούς τους λόγους γήρανσης
(Η χημική Ενωση του Μήνα)
Το πρόβλημα εντείνεται εάν η περιεκτικότητα του οργανισμού σε σάκχαρο είναι υψηλή και οι γλυκοζυλιώσεις συμβαίνουν με ταχύτερο ρυθμό
Τα καραμελωμένα τρόφιμα καταστρέφουν το κολλαγόνο του δέρματος και προκαλούν πρόωρη γήρανση
Η γλυκοζυλίωση μπορεί να δώσει προιόντα όπως οι γλυκοπρωτείνες , οι γλυκοζοαμινιγλυκάνες, οι πρωτεογλυκάνες (σύμπλεγμα πρωτεινών με γλυκοζαμινογλυκάνες ) . Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία συνδυασμών και μορίων που μπορεί να σχηματιστούν με διάφορες λειτουργίες στο κύτταρο και τον οργανισμό.
Και βέβαια,
οι χαρακτηριστικές τους ιδιότητες (όπως λ.χ. οι γλυκοζαμονογλυκάνες όπως το υαλουρονικό που αναδιπλώνονται να δημιουργούν μεγάλου μεγέθους δομές - πορώδης δομή) τις κάνουν κατάλληλες για να χρησιμοποιούνται σαν ενδιάμεσα μόρια , στην τρισδιάστατη συγκρότηση του κολλαγόνου ή και σαν μοριακά φίλτρα. Ή ακόμη η ικανότητα συγκράτησης και συνάθροισης κυττάρων, και η προσκόλληση στο υπόστρωμα τις κάνουν ιδανικές για υπόστρωμα στον σχηματισμό των ιστών (φιμπρινογόνο)
όμως
τελικά προιόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης ( AGE) είναι ουσίες που μπορεί να επιβαρύνουν τον οργανισμό και να συντελέσουν σε εκδήλωση εκφυλιστικών ασθενειών όπως ο διαδήτης, η αθηροσκλήρωση, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και η νόσος του Alzheimer
Αμυλοείδωση ορισμένων πρωτεινών μετά την μέση ηλικία
Οταν ορισμένες παθολογικές πρωτείνες παράγονται σε μεγάλα ποσά ο ογρανισμός τις διασπά. Αν η διάσπαση αυτή δεν προχωρήσει έως το τέλος τα προιόντα της που είναι κάποια πολυπεπτίδια με προ-αμυλοειδή δράση. Αυτά σχηματίζουν στην συνέχεια ινίδια αμυλοειδούς. Σε αυτά προστίθενται και άλλες ουσίες όπως γλυκοζαμινογλυκάνες, πρωτεογλυκάνες και αναστολείς πρωτεασών και πεπτίδιο Ρ και ανάλογα (με το αμυλοειδές) και αποτίθενται σε διάφορους ιστούς , όργανα και σε αγγεία όταν αυτά εμφανίζουν χαλάρωση
Η αμυλοείδωση που εμφανίζεται μετά τα 50 έτη είναι ίσως η σοβαρότερη και πιο συχνή μορφή της. Είναι η AL αμυλοείδωση και η ATTR.
Ο δεύτερος τύπος ATTR προέρχεται από ορισμένες μεταβολές στον AL.
Η αμυλοείδωση των ηλικιωμένων προσβάλλει τους νεφρούς, την καρδιά, το γαστρεντερικό σωλήνα και το νευρικό σύστημα
ΟΙ ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΜΕΤΡΉΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 στους ηλικιωμένους.
Λιγοστεύει η παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Λιγότερο το οξυγόνο στους ιστούς 
Τα ερυθροκύτταρα ή ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ο πιο πολυπληθής τύπος κυττάρου του αίματος και ο βασικός μηχανισμός που διαθέτουν τα σπονδυλωτά για τη μεταφορά οξυγόνου (O2) (https://el.wikipedia.org/wiki/Ερυθροκύτταρο)
Η βιταμίνη Β12, ή αλλιώς κοβαλταμίνη, ανήκει στις υδατοδιαλυτές βιταμίνες. Συντελεί στην φυσιολογική ωρίμανση των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των λευκοκυττάρων και συντελεί στην καλή λειτουργεία της καρδιάς και του εγκεφάλου.
Περιέχεται σε ζωικής προέλευσης τροφές κυρίως όπως οστρακοειδή, συκώτι βοδινό, ψάρι σκουμπρί, προιόντα σόγιας, γαλακτοκομικά με λίγα λιπαρά κ.α.
Για την απορρόφησή της της βιταμίνης Β12 που βρίσκεται στις τροφές από το έντερο, είναι απαραίτητη μια γλυκοπρωτείνη που βρίσκεται μεταξύ των υγρών του βλενογόνου του στομάχου.
Συνέπεια του γήρατος μειώνεται η έκκριση γαστρικού υγρού στο στομάχι. (Ατροφία βλενογόνου). Επόμενο είναι να υπάρξει μείωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα
. Η μείωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα έχει εκτός των άλλων εππτώσεις και στις εγκεφαλικές λειτουργείες (σύγχυση, εξασθένηση μνήμης , βλάβη λευκής ουσίας νωτιαίου μυελού, ατροφία εγκεφάλου σε περιπτώσεις.)
Η μείωση της υδατοδιαλυτής πρωτείνης λευκωματίνης.
Απώλεια του ελέγχου της μεταφοράς ουσιών από το αίμα στα κύτταρα
Λάθος τροφοδοσία στο σώμα και στον εγκέφαλο
ΣΕ εργαστηριακές εξετάσεις σε ηλικιωμένους ,η λευκωματίνη του ορού βρίσκεται σε χαμηλώτερα επίπεδα. Αυτό επηρρεάζει το ασβέστιο το μαγνήσιο, την κορτιζόλη, τα ελεύθερα λιπαρά οξέα, την χολεριθρίνη και άλλες ουσίες
Η λευκωματίνη (αλβουμίνη) είναι υδροδιαλυτή πρωτείνη του πλάσματος ΜΒ 69000, που παράγεται στο ήπαρ. Χρησιμεύει για την μεταφορά (με προσφόρηση ή 
χαλαρή σύνδεση) ουσιών όπως το ασβέστιο το μαγνήσιο, την κορτιζόλη, τα ελεύθερα λιπαρά οξέα, την χολερυθρίνη κ.α.
Η λευκωματίνη (αλβουμίνη) μεταξύ άλλων, δημιουργεί μια επιπλέον πίεση στο πλάσμα (κολλοειδωσμωτική). Η διαφορά στην ωσμωτική πίεση μέσα και έξω από τα αγγεία, κινεί μόρια νερού αλλά και άλλα άλλα μικρά μόρια (όχι όμως όταν βρίσκονται σε σύνδεση με λευκωματίνες) και είναι πρακτικά αδιαπέραστο στις λευκωματίνες του πλάσματος
Αυτό επηρρεάζει την διαβατότητα αυτών των ουσιών, από το πλάσμα του αίματος προς στον μεσοκυττάριο υγρό, δια μέσου της μεμβράνης των τριχοειδών αγγείων (πιεζοπλευρική) και γίνεται ελεγχόμενα, ανά περίπτωση και περιοχή, όπου δηλαδή, η υδροστατική πίεση είναι μεγαλύτερη
ή μικρότερη από την κολλοειδωσμωτική, έχουμε διαπίδυση υγρού από και προς το πλάσμα αντίστοιχα.
Η λευκωματίνη βρίσκεται στο ασπράδι του αυγού, στον ορό του γάλατος
Διατάρραξη της οξεοβασικής ισορροπίας λόγων νεφρικής υπολειτουργίας
Το φυσιολογικό PH του αίματος, του πλάσματος και των υγρών των ιστών είναι από 7,35 έως 7,45. Στο ενδοκυττάριο χώρο περί το 6,8εκτός των ορίων έχουμε οξέωση ή αλκαλίωση που είναι επικίνδυνες παθολογικές καταστάσεις. Ο οργανισμός έχει μηχανισμούς ρύθμισης του PH εντός των ορίων που είναι τα κανονιστικά (ρυθμιστικά) βιολογικά διαλύματα α εξής: Στο πλάσμα και γενικά στο εξωκυττάριο υγρό ανθρακικό οξύ με ανθρακικό Νάτριο H2CO3/NaHCO3. Στα νεφρά δισόξινο φωσφωρικό νάτριο με όξινο φωσφωρικό Νάτριο NaH2PO4/Na2HPO4.Στο πλάσμα πρωτείνες/ Νατριοπρωτείνες . Αιμοσφαιρίνη/Κάλιοαιμοσφαιρίνη στο αίμα μεταξύ ερυθρών αιμοσφαιρίων και πλάσματος του αίματος.
κατά το γήρας η ισορροπία αυτή διαταρράσεται κατά κύριο λόγο στα νεφρά όπου συμβαίνουν τα εξής:
Φυσιολογικά η περίσσεις των οξέων εξουδετερώνεται από το μονόξινο φωσφορικό ιόν HPO4 -2 ενώ η περίσσειςα των βάσεων από το δισόξινο ιόν H2PO4-1
Με την αύξηση της ηλικίας λιγοστεύει το ποσό των οξέων (Η+)που σε φυσιολογικές καταστάσεις, εξουδετερώνονται από το μονόξινο φωσφωρικό και αποβάλλονται σην συνέχεια με τα ούρα σαν ΝΗ4+ . Τα γερασμένα νεφρά έχουν μικρή ικανότητα να απαλλαγούν από την περίσσεια των οξέων έχουμε διαταραχή της οξεοβασικής ισορροπίας και αποβάλλεται από τα ούρα αμμωνία ΝΗ3 . Το ουρικό οξύ και παραμένει στο αίμα
και κινητοποιούνται άλλου μηχανισμοί που έχουν επίσης άσχημες περαιτέρω συνέπειες.
Στην μείωση των επιπέδων του ασβεστίου συντελεί και η μείωση της λευκωματίνης
Η σημασία του ασβεστίου (Ca) στον ώριμο οργανισμό
Το ενδοκυττάριο ασβέστιο αποθηκεύεται στο λείο ενδοπλασματικό δίκτυο . Επειδή συμμετέχει στην συστολή των κυττάρων αντλείται από εκεί προς το κυτταρόπλασμα σε περίπτωση συστολής των μυικών κυττάρων. Επιστρέφει στο λείο ενδοπλασματικό δίκτυο όταν τελειώσει η δράση του. Το ασβέστιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τον καρδιακό ιστό λόγω της έντονης λειτουργίας του.
Με το γήρας όμως η πρόσληψη του ασβεστίου από το ενδοπλασματικό δίκτυο των καρδιακών κυττάρων γίνεται λιγότερο αποτελεσματικά.
Αν τα επίπεδα του ασβεστίου στο αίμα είναι χαμηλά , πράγμα επίκίνδυνο γιατί επηρρεάζει την οξύτητα του αίματος , τότε, ελευθερώνεται από τους παραθυρεοειδείς αδένες η παραθορμόνη (PTH), που αυξάνει την εντερική απορρόφηση του διαθέσιμου ασβεστίου αλλά και "τραβά" ασβέστιο από τα οστά για να ισορροπήσει την έλλειψη (συνέπεια η οστεοπόρωση)
Κατά την γήρανση όμως μειώνεται το βάρος και η απορροφητική ικανότητα του λεπτού εντέρου και μειώνεται η απορρόφηση ορισμένων ουσιών (D Ξυλόζη L Λυσίνη και Ασβέστιο.
Η μείωση του Ασβεστίου στο αίμα οφείλεται επίσης και στην μειωμένη περιεκτικότητα λευκωματίνης (πρωτείνης μεταφορέα) στο αίμα που μεταξύ άλλων τροφοδοτεί και με το ασβέστιο
Στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση η πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων οδηγεί σε απώλεια ασβεστίου
To ασβέστιο απορροφάται από τα κύτταρα είτε με ενεργό μεταφορά που απαιτεί ενέργεια, είτε με παθητική διάχυση σε ιοντική μορφή και σε αυτό ευνοεί το όξινο περιβάλλον.
Η βιταμίνη D, οι βιταμίνες Α και C μπορούν να βοηθήσουν στην απορρόφηση του ασβεστίου, υποστηρίζοντας κυρίως την μεταφορά του ασβεστίου μέσω των μεμβρανών.
Οι πρωτείνες πιθανόν λόγω σχηματισμού ευαπορρόφητων αλάτων του με τα αμινοξέα λυσίνη και αργινίνη, (σε αυξημένη ποσότητα πιθαπιθανή αποβολή απο ούρα), το λίπος αλλά όχι σε μεγάλη κατανάλωση,
Κυρίως όμως βοηθά στην απορρόφηση ο δισακχαρίτης λακτόζη, (όταν βρίσκεται σε περίσσεια). Όταν η γαλακτόζη στην οποία διασπάται, μετατρέπεται στον ειλεό σε γαλακτικό οξύ από τα βακτήρια , το pH χαμηλώνει και τότε το ασβέστιο ιονίζεται και απορροφάται.
Το ασβέστιο σε υπερβολική συγκέντρωση στο κυτταρόπλασμα του κυττάρου συνδέεται με την καταστροφή του κυττάρου (απόπωση) .Αύξηση της συγκέντρωσης ασβεστίου μέσα στο κύτταρα συνδέεται και ενεργοποιεί μια οικογένεια πρωτεινών τις καπλαίνες. Μεταβολές στις συγκεντρώσεις των ηλεκτρολυτών του οργανισμού κυρίως νατρίου (Na) και καλίου (Κ)
στα κύτταρα και στο εξωκυττάριο υγρό
Εκτός από τις άχρηστες για τον οργανισμό ουσίες (διοξείδιο του άνθρακα, νερό, κρεατίνη, ουρία, ουρικό οξύ κ.α.) που αποβάλλονται από τα νεφρά, αποβάλλονται επίσης και ανόργανα ιόντα που είναι σε περίσσεια όπως το Κάλιο και το Νάτριο που είναι σημαντικά για βασικές λειτουργίες σον οργανισμό.
Έτσι διατηρείται η ισορροπία των ιόντων (ισοιοντία) και βέβαια μαζί με τα ιόντα αποβάλλεται και ποσότητα νερού οπότε έχουμε με αυτόν τον τρόπο ρύθμιση της ωσμωτικής πίεσης (ισοτονία) . Μία άλλη λειτουργία των νεφρών είναι με την διηθητική τους ικανότητα να συγκρατούν χρήσιμες ουσίες και να τις επανατοποθετούν στην κυκλοφορία.
Στους ηλικιωμένους βρίσκουμε ελαττώνεται ο ρυθμός απομάκρυνσης ιόντων Νατρίου και Καλίου
Το Νάτριο που βρίσκεται κυρίως στο εξωκυττάριο υγρό και συντελεί στην κατακράτηση νερού και την αύξηση της Αρτηριακής Πίεσης,
Το Κάλιο που βρίσκεται κυρίως στο ενδοκυττάριο υγρά, μειώνει την κατακράτηση νερού στο αίμα και επομένως ρυθμίζει (κατεβάζει) την Αρτηριακή Πίεση, και συμμετέχει στην Λειτουργία των μυών και του Νευρικού Συστήματος
Αυξημένη αλκαλικότητα αυξάνει την είσοδο του Καλίου στα κύτταρα και προκαλεί υποκαλιαιμία στο αίμα . Αντίθετα οξέωση αυξάνει την έξοδο του Καλίου από τα κύτταρα (υπερκαλιαιμία)
Read more: https://medlabgr.blogspot.com/2013/06/blog-post_28.html#ixzz3cYUKYlhK
Αύξηση της συγκέντρωσης της κρεατίνης στον ορό του αίματος
Ο ρυθμός της κατασκευής καινούργιων κυττάρων μειώνεται (αναβολισμός) λόγω ελάττωσης ορμονών όπως η τεστοστερόνη, η αυξητική ορμόνη, τα οιστρογόνα και αντίθετα αυξάνεται ο ρυθμός της καταστροφής τους (απόπτωση των κυττάρων)
Η κρεατίνη αποτελεί την συμπληρωματική πηγή ενέργειας για τα μυικά κύτταρα. Υπό μορφή φωσφοκρεατίνης (ενωμένη με φωσφορικό οξύ) , σε περιπτώση που έχουμε έντονη κατανάλωση του ATP στα κύτταρα Φυσιολογικά το ATP συντίθεται στα μιτοχόνδρια και είναι το βασικό και μοναδικό καύσιμο του οργανισμού . Σε έλλειψή του όμως, κυρίως όταν οι μυες υπερλειτουργούν , χρειάζεται άμεση αντικατάσταση. Αυτό αναλαμβάνει η φωσφωκρεατίνη που διασπάται σε κρεατίνη και αποδίδει την ενέργεια του δεσμού για άμεση επανασύνθεση του ATP από το ADP. Η κρεατίνη δημιουργείται από τα αμινοξέα μεθειονίνη – αργινίνη - γλυκίνη και αποθηκεύεται κατά΄95% στους σκελετικούς μυς.
που έχουν και την περισσότερη ανάγκη σε ενέργεια.
Η κρεατίνη αποβάλλεται από τους νεφρούς.
Η αύξηση της συγκέντρωσης κρεατίνης στον ορό του αίματος υποδηλώνει την μικρότερη ποσότητα κρεατίνης στους μυς. Αυτό συμβαίνει με την πάροδο της ηλικίας
Έχει αποδειχθεί ότι η άσκηση βοηθά να διατηρηθούν οι ποσότητες της κρεατίνης στους σκελετικούς μυς των ηλικιωμένων.
Οι αυξημένες τιμές της κρεατίνης στον ορό όμως μπορεί ακόμα να υποδηλώνει και την ελαττωμένη ικανότητα των νεφρών για την αποβολή της.
Μειωμένη η μελανίνη 
Η μελανίνη στον οργανισμό είναι μια χρωστική πρωτείνη που παράγεται στα μελανοκύτταρα
Παράγεται από τα μελανοκύτταρα που βρίσκονται
α.στην βασική στοιβάδα του δέρματος
β. στα τρυχοθηλάκια,
γ.στην ίριδα. Παίρνει διάφορες μορφές όπως η ευμελανίνη (σκούρο χρώμα) , η φαιομελανίνη (κόκκινο). 
Η μελανίνη στο δέρμα προστατεύει από την ηλιακή ακινοβολία και γενικά είναι υπεύθυνη για την σκουρότητα του δέρματος, το χρώμα στα μαλλιά και τα μάτια.
Απαραίτητο αμινοξύ για την κατασκευή της είναι η τυροσίνη (που είναι επίσης πρόδρομος ουσία νευροδιαβιβαστών όπως η νευροδιαβιβαστών η νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης, οι οποίες ρυθμίζουν τη διάθεση)
Ο ρυθμός παραγωγής της μελανίνης ελέγχεται από την ελανοτρόπο ορμόνη
Με την ηλικία τα μελανοκύτταρα μειώνονται το δέρμα των ηλικιωμένων γίνεται ωχρό και ευαίσθητο στην ηλιακή ακτινοβολία, τα μαλλιά χάνουν τις χρωστικές τους και στο τέλος ασπρίζουν και εξασθενεί επίσης και το χρώμα στα ματια λόγω της μείωσης της μελανίνης
Έχει διαπιστωθεί ότι η πιπεριδίνη, μια ουσία που βρίσκεται στο πιπέρι, διεγείρει τον πολαπλασιασμό των μελανοκυττάρων του
Βέβαια κανείς δεν μπορεί να σταματήσει τον χρόνο . εάν όμως γνωρίζει τις αλλαγές που δίνει στις συστατικές ουσίες του σώματός μας μπορεί να κάνει ορισμένες ενέργειες που να βοηθήσουν ώστε να έχει τις λιγότερες δυνατές απώλειες
Δήμητρα Σπανού
ΠΗΓΕΣ
ΕΓΧΕΙΡιΔΙΟ ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗΣ Φραγκίσκου Χανιώτη Διδάκτορος Ιατρικής Παν. Αθηνών 1992
ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Λουκάς Μαργαρίτης 1989
ΕΠΙΤΟΜΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ιωάννης Χατζημηνάς 1946
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΑΣ Παναγιώης Οικονομόπουλος 1991
ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ Δρος MIRIAM STOPPARD
https://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=13&t=159941&start=315
https://www.balancediet.gr/ελεύθερες-ρίζες-αντιοξειδωτικά/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21971407
https://www.medinova.gr/einai-to-altsxaimer-kai-i-gerontiki-anoia-i-idia-asthenia/
https://petie.4umer.com/t146-topic
https://blogs.sch.gr/vasileiod/files/2013/05/14.-GENETIKO-YLIKO2.pdf
https://www.iatroi.gr/index.php/el/asthenies1/z/zaxarodiavitis
https://www.chemeng.ntua.gr/courses/trbio/files/KEF%201%20XHMEIA%201.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Advanced_glycation_end-product
https://www.chemeng.ntua.gr/courses/trbio/files/KEF%201%20XHMEIA%201.pdf
https://docs.google.com/document/d/1Hoeo4uQNuqKgsbZGQhEaXkIrnje5byQrlGajOY_qWys/edit
www.vita.gr/ygeia/.../emmhnopaysh-kainoyrgia-arxh-xwris-problhmata
https://www.healthyliving.gr/2013/04/07/kalio-trofes-ypertash/
https://www.sciencemuseum.org.uk/WhoAmI/FindOutMore/Yourbody/Whatisageing/Whathappensasyouage/Whatdamagesyourcells.aspx
https://www.chem.uoa.gr/chemicals/chem_glucose.htm
https://e-diatrofi.org/οι-10-πιο-πλούσιες-τροφές-σε-βιταμίνη-β12/
https://el.wikipedia.org/wiki/Μελανίνη
https://translate.google.gr/translate?hl=el&sl=en&u=https://www.nature.com/articles/nsb0402-239&prev=search
Η ΧΗΜΕΙΑ ΣΤΟ ΠΙΑΤΟ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΒΑΡΒΟΓΛΗ
ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΟ
βιταμίνη Ε μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση πολλών καταστάσεων επιβλαβών για την υγεία, αφού επιβραδύνει την καταστροφή των βιολογικών μεμβρανών και άλλων βιομορίων από τις ελεύθερες ρίζες, όπως και καταστάσεις που επάγονται γενικά από το ονομαζόμενο οξειδωτικό stress.
Καλπαΐνες είναι μια οικογένεια κυτταροπλασματικών πρωτεϊνάσες κυστεΐνης των οποίων ενζυματικές δραστηριότητες εξαρτώνται από Ca 2+. Τα μέλη της οικογένειας καλπαΐνης πιστεύεται ότι λειτουργεί σε διάφορες βιολογικές διεργασίες, συμπεριλαμβανομένης της μετανάστευσης ιντεγκρίνη μεσολάβηση κυττάρων, κυτταροσκελετού αναδιαμόρφωση, η διαφοροποίηση των κυττάρων και την απόπτωση 1 . Στο επίπεδο παθολογική, υπερενεργοποίηση του καλπαΐνη καθώς και μεταλλάξεις δραστικότητα απορύθμισης καλπαΐνης έχουν εμπλακεί σε μυϊκή δυστροφία, καρδιακή και εγκεφαλική ισχαιμία, συσσώρευση αιμοπεταλίων, νευροεκφυλιστικές ασθένειες, ρευματοειδή αρθρίτιδα, τον σχηματισμό καταρράκτη και της νόσου του Alzheimer