Ουσίες από φυτά που χρησιμοποιούνται σαν βαφικές ύλες. Ηλιανθίνη, Ινδικό

της Δήμητρας Σπανού χημικού, καθηγήτριας Β/θμιας Εκπ/σης 

Φυτίκά χρώματα

Είναι χρώματα που προέρχονται από διάφορα μέρη φυτών όπως η καρυδιά , το λουλάκι, το πατζάρι, το ρόδι , το βαλσαμόχορτο, ο κουρκουμάς, το τσάι του βουνού κ.α. Αποτελούν βαφές όταν αλλάζουν μόνιμα το χρωμα άλλων υλικών και υπάρχουν κάποιοι τρόποι που γίνεται αυτό.

 Κάτι για τα χρώματα

 Για να δώση μια ουσία χρώμα θα πρέπει η διαφορά ενέργειας μεταξύ της βασικής και της διεγερμένης στάθμης ενέργειας  του μοριου της να δίνει μια συχνότητα που να είναι μέσα στα όρια του φάσματος του ορατού.  Δεν συμβαίνει 'ομως αυτό σε όλες τις περιπτώσεις.

Οι οργανικες ενώσεις απορροφούν α. στην περιοχή υπεριώδους και ορατού ( μήκος κύματος 200-800 mμ)  β. Στην περιοχή υπερύθρου λόγω δονήσεων ή ταλαντώσεων του μορίου (μήκος κύματος 2-16μ )  γ. στην  περιοχή μικροκυμάτων (1mm-10cm) και ραδιοκυμάτων (1-10m)

Η ιδιαιτερότητα όμως ορισμένων ουσιών, για παράδειγμα όσων διαθέτουν συζυγιακούς διπλόυς δεσμούς και σύμφωνα με τις αρχές του συντονισμού η ενέργεια στάθμης της διεγερμένης κατάστασης είναι χαμηλώτερη,  όπως και η ύπαρξη αυξόχρωμων ομάδων τις κάνει να έχουν τα χρώματα που βλέπουμε 

https://dimitra-spanoy.webnode.gr/products/ta-chromata-sti-chimeia-kai-giati-emeis-ta-vlepoyme-pos-vlepoyme-ti-vlepoyme-pote-vlepoyme/

και

dimitra-spanoy.webnode.gr/products/ta-chromata-sti-chimeia-kai-giati-emeis-ta-vlepoyme-meros-deytero-ti-einai-ta-chromata-kai-pote-mia-oysia-vafei/

Οι χρωματισμένες ενώσεις όμως δεν είναι χρώματα παρά μόνο όταν το μόριοό τους διαθέτει επί πλέον και κάποιες "αυξόχρωμες ομάδες" όπως C=O, N=N, C=C, C=N, N=O. 

Για να είναι τα χρώματα βαφές πρέπει με κάποιον τρόπο να συνδεθούν μόνιμα στο βαφόμενο υλικό.

Οι τρόποι γι αυτό είναι οι εξής

α. Σε υλικά πρωτεϊνικής φύσης, η βαφή γίνεται με τον σχηματισμό αλατος, άρα είναι φαινόμενο καθαρά χημικό

 (μαλλί, μετάξι)

β. Σε υλικά που αποτελούνται από υδατάνθρακες, η βαφή γίνεται με προσρόφηση (βαμβάκι, λινό, Rayon k.a.)

Τα χρώματα με βάση την χημική σύνταξη κατατάσσονται σε μεγάλες ομάδες όπως

Αζωχρώματα, Ινδανθρενικά χρώματα, χρώματα ανθρακινόνης, τριφαινυλομεταλλικά χρώματα, Ινδικοειδή χρώματα,χρώματα φαινιθειαζίνης, χρώματα αλιζαρίνης, χρώματα κινολίνης, χρώματα ανιλίνης  κ.α.

Ηλιανθίνη ή πορτοκαλί του μεθυλίου

 Δεν χρησιμοποιείται σαν χρώμα αλλά το αλάτι του με νάτριο, σαν δείκτης στη οξυμετρία  

Το ινδικό το βρίσκουμε σε διάφορα φυτά του γένους ινδικοφόρου (θάμνοι) ως ινδικάνη (C₁₄H₁₇O₆N^.3Η₂Ο,), ουσία άχρωμη, διαλυτή στο νερό με ΣΤ57οC.