της Δήμητρας Σπανού, Χημικού, Καθηγήτριας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, 1ου Γυμνασίου Δάφνης
υπό κατασκευή
Τα ζώα έχουν πολλές χημικές ουσίες που μπορεί να είναι βλαβερές και δηλητηριώδεις για τον άνθρωπο. Οι περισσότερες από αυτές έχουν σαν στόχο να προστατευθούν από τους εχθρούς τους αλλά έχουν και άλλες και άλλες χρήσεις γι αυτά. Όμως στον ανθρώπινο οργανισμό οι ίδιες αυτές ουσίες έχουν δυσάρεστες ή επικίνδυνες επιπτώσεις . Τα ζώα που παράγουν τέτοιες (δυσάρεστες ή βλαβερές για τον άνθρωπο ) ουσίες μπορεί να είναι εντομα, ερπετά, αμφίφια, μαλάκια ή κάποια θηλαστικά αναλόγως.
Μια κατηγορία ζώων τα οποία κατ' εξοχήν παράγουν δηλητηριώδεις ουσίες είναι τα έντομα ή τα αρθρόποδα γενικότερα. Χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο, έχουν προσβληθεί από τα δηλητήρια αυτών των ζώων που συνήθως αποτελούνται από μίγματα τοξινών τεσσάρων τύπων: Φλυκταινογόνων, νευροτοξινών, αιμολυτικών, αιμορραγικών
Ιοβόλα υμενόπτερα
(μέλισσες σφήγκες, μεγάλες σφήγκες, που φέρουν κεντρί στο ουριαίο τμήμα του σώματός τους)
Απιτοξίνη ,το δηλητήριο της μέλισσας
Το δηλητήριο της μέλισσας του οποίου οι θεραπευτικές και καλλωπιστικές ιδιότητες έχουν αρχίσει να γίνονται αποδεκτές περιέχει πολλές βιοχημικά γνωστές ουσίες όπως η ιστιδίνη, απαμίνη, ντοπαμίνη, μελιτίνη, η φωσφολιπάση Α2 12-14%, η υαλουρονιδάση 2-3% του δηλητηρίου ,το πεπτίδιο MCD η ντοπαμίνη, διάφορα πολυπεπτίδια και ένζυμα .
Τα συστατικά όμως που είναι κυρίως υπεύθυνα για την τοξική δράση του είναι
η μελιτίνη σε περιεκτικότητα 50% είναι το κύριο συστατικό του δηλητήριου της μέλισσας. Είναι ένα πολυπεπτίδιο με 26 αμινοξέα με ένα υδρόφοβο Ν άκρο και το άλλο Ο υδρόφιλο και βασική αντίδραση που Αλληλοεπιδρά με αρνητικά φορτισμένα φωσφολιπίδια της μεμβράνης των νευροδιαβιβαστικών κυττάρων. Έτσι,
Αναστέλει την δράση κινασών πρωτεινών (που φωσφορυλιώνουν και αποφωσφορυλιώνουν πρωτείνες). Τελικά αναστέλλει την δράση των αντλιών ιόντων Νατρίου και καλίου Na + -Κ + -ΑΤΡάσης και της Η + -Κ + -ΑΤΡάσης που περνούν Νάτριο και Κάλιο από την κυτταρική μεμβράνη προς και από το νευρικό κύτταρο . Η διαπερατότητα του κυτταρου στα ιόντα αυτά αυξάνεται δημιουργούνται αλλαγές στην μορφολογία των κυττάρων και την αυξάνει η διαπερατότητατων μεμβρανών τους . Το ίδιο συμβαίνει και άλλες κατηγορίες κυττάρων εκτός από τα νευρικά, όπως τα κύτταρα της καρδιάς και του κερατοειδούς. Όμως η ίδια ιδιότητα της μελιτίνης επιδρά και σε μικροβιακούς οργανισμούς και έτσι ασκεί αντιμικροβιακή δράση κατά μικροοργανισμών όπως βακτήρια, μύκητες, χλαμύδια. Πρόσφατα ερευνάται και η δράση της μελιτίνης εναντίον του ιού του Aids όταν διαπιστώθηκε ότι μπορεί να ανοίγει μικρές τρύπες στο προστατευτικό περίβλημα του ιού.
η απαμίνη Η Apamin είναι ένα πολυπεπτίδιο που διαθέτει μια αλληλουχία αμινοξέων με δισουλφιρικούς δεσμούς μεταξύ τουςι μεταξύ τους . Η Apamin που είναι πολύ άκαμπτο λόγω των δύο γέφυρες δισουλφιδίου και επτά δεσμούς υδρογόνου βρίσκεται .
σε περιεκτικότητα 2-3 % , δρα στους λείους μυες, τους νευρώνες τα μυικά κύτταρα και τα ηπατικά κύτταρα και προκαλεί γενικευμένους σπασμούς και συμπτώματα στο γαστρεντερικό.
Αυτό συμβαίνει γιατί ορισμένα αμινοξέα του μορίου (κυστεΐνη 1, λυσίνη 4, αργινίνη 13, αργινίνη 14 και ιστιδίνη) επιρρεάζουν την συγκέντρωση ενδοκυττάριου ασβεστίου σε νευροδιαβιβαστικά κύτταρα με αποτέλεσμα να αποενεργοποιούνται κάποιοι δίαυλοι για την έξοδο Καλίου από το κύτταρο ( η λειτουργία τους συνδέεται με τα ιοντικά κανάλια Νατρίου) Ετσι, επιρρεάζεται η ομαλή νευροδιαβίβαση.
το πεπτίδιο MCD 1% του συνολικού βάρους του δηλητήριου της μέλισσας είναι ένα πεπτίδιο από 22 υπολείμματα αμονοξέων με δυο δισουλφιρικές γέφυρες. Μπορεί σε μικρές συγκεντρώσεις να προκαλέσει αποκοκκίωση των σιτευτικών κυττάρων και απελευθέρωση ισταμίνης. Η ισταμίνη δρα σαν νευροδιαβιβαστής και συνδέεται με την ανοσιολογική απόκριση, γιατί αυξάνει την διαπερατότητα ορισμένων τριχοειδών σε λευκά αιμοσφαίρια, προκαλεί σύσπαση ορισμένων ιστών και φλεγμονή. Επίσης αυξάνει την έκκριση γαστρικού υγρού και επιταχύνει τον καρδιακό παλμό
Σε μεγάλες έχει αντιφλεγμωνώδη δράση.
Είναι ρυθμιστής τασιοελεγχόμενν διαύλος και ισχυρός αναστολέας των διαύλων Καλίου.
Η απελευθέρωση ισταμίνης που συνδέεται με την ανοσιολογική απόκριση, της μελιτίνης που ασκεί μικροβιοκτόνο δράση και γενικότερα η επίδραση του δηλητηρίου στο νευρικό και στους ιστούς μπορεί ίσως να δώσει κάποιες εξηγήσεις στο γεγονός ότι χρησιμοποιείται σαν φάρμακο
Στην Μελισσοθεραπία οι επιδράσεις των συστατικών του δηλητήριου της μέλισσας
έχουν χρησιμοποιηθει για την καταπολεμηση σοβαρων καρδιακων νοσηματων, φαινεται οτι εχει ρυθμιστικη δραση στην αρτηριακη πιεση, εχει ευεργετικες δρασεις στην αθηροσκληρωση και στο περιφεριακο αγγειακο συστημα, εχει αγγειοδιασταλτικες και αντιπηκτικες ιδιοτητες και βοηθαει στο γαστρικο ελκος. Ευρηματα δειχνουν οτι βοηθαει και εξομαλυνει την εμμηνο ρυση, βελτιωνει την ποιοτητα και την ποσοτητα του σπερματος των αντρων και ενισχυει το ανοσοποιητικο συστημα. (https://apistherapy.blogspot.gr/2009/12/blog-post_5575.html)
Αραχνίδες
Αράχνες και σκορπιοί ανήκουν στην κατηγορία αυτή.
Παράγουν ισχυρές νευροτοξίνες που προκαλούν σοβαρές ακόμα και θανατηφόρες δηλητηριάσεις
Η μαυρη χήρα , η μεσογειακή ( Latrodectus tredecimguttatus)
Από την Πορτογαλλία έως την Νότια και Κεντρική Ασία (Ουκρανία και Καζακστάν)
έχουν αναφερθεί τσιμπήματα από αυτές
Ανήκει στο γένος Latrodectus και το όνομά της αναφέρεται στην τάση των θηλυκών σε ορισμένα είδη να καταβροχθίζουν το αρσενικό μετά το ζευγάρωμα. Το δηλητήριό της αποτελείται από νευροτοξίνες. Σε εξασθενημένους οργανισμούς μπορεί να προκαλέσει παράλυση ακόμη και θάνατο. Η μεση θανατηφόρος δόση του δηλητήριου έχει μετρηθεί 0,59 mg/kg. Ακόμη και μια μικρή δόση δηλητήριου ταξιδεύει σε όλο το σώμα και ενεργεί στις νευρικές απολήξεις όπου προκαλεί latrodectism
Υπάρχει ένας αριθμός των ενεργών συστατικών στο δηλητήριο:
α-latrocrustatoxin)
- Οι Λατροτοξίνες (Latrotoxins), ένας αριθμός μικρότερων πολυπεπτιδίων που αλληλοεπιδρούν με κανάλια
κατιόντων και μπορούν να επιρρεάσουν την λειτουργία των διαύλων ασβεστίου, νατρίου, καλίου. Βρέθηκαν 5 τοξίνες εντόμων (α, β, γ, δ και ε-latroinsectotoxins), τοξίνες σπονδυλωτών (αλφα-latrotoxin) , τοξίνη μαλακόστρακων ( - Στις λατροτοξίνες περιέχεται επίσης αδενοσίνη , νουανοσίνη, ινοσίνη και 2,4,6-trihydroxypurine.
Το δηλητήριο είναι νευροτοξικό - H αλφα-latrotoxin (α-LTX) μπορεί να διαιρεθεί σε τρία μέρη: το Ν-τερματικό πτερύγιο] το σώμα και το C-τερματικό κεφαλή .Λόγω αλληλοεπιδράσεων των πρωτεινών του το α-LTX ενώνεται με ένα πρόδρομο μόριο που ελευθερώνεται από το κύτταρο πριν καταλήξει στον αδένα και αυτό ενισχύει την τοξικότητα. Η τοξίνη επιδρά στις νευρικές απολήξεις μπορεί να σχηματίσει πόρους στις λιπιδικές μεμβράνες και να επιρρεάσει την ροή των ιόντων ασβεστίου στο κύτταρο. Αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών και περιοδικά την εξάντληση του περιεχόμενου των συναπτικών κυστιδίων.
Σκορπιός (Scorpiones)
οι ιοβόλες αραχνίδες που κεντρίζουν τον άνθρωπο μόνο εάν ενοχληθούν
Οι σκορπιοί στην Ευρώπη συναντώνται στην Ισπανία, Ιταλία και Βαλκάνια σε ξερές και πετρώδεις περιοχές.
Το δηλητήριο του σκορπιού προκαλεί πόνους και ερεθίζει το δέρμα δεν συνήθως είναι θανατηφόρο στην Ευρώπη για τους ενήλικες όπως αυτών που ζουν σε τροπικές περιοχές. 
Η επιδερμίδα τους σε ορισμένα μήκη κύματος του υπεριώδους εκπέμπουν ένα μαύρο φως. Το δηλητήριό του χρησιμοποιεί για να παραλύσει ή να σκοτώσει το θήραμα ώστε να το φάει. Το δηλητήριο του σκορπιού είναι ένα μίγμα από νευροτοξίνες , αναστολείς ενζύμων κ.α. που πιθανόν καθένα από αυτά στοχεύει σε συγκεκριμένο ζώο. Η ποσότητα από το δηλητήριο που ελευθερώνεται κάθε φορά ρυθμίζεται από τον ίδιο τον σκορπιό.
Το δηλητήριο περιέχει τοξίνες που επιρρεάζουν τα κανάλια του Καλίου και ενισχύουν την παρατεταμένη ελευθέρωση ασβεστίου, σε νευρικά κύτταρα που συνδέονται με την παραγωγή Τ ανοσοποιητικών κυττάρων. Για τον λόγο αυτό, το δηλητήριο χρησιμοποιείται θεραπευτικά για αυτοάνοσες ασθένειες, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας , η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο σακχαρώδης διαβήτης.
Ακόμη περιέχει χλωροτοξίνες πεπτιδικής φύσης που περιέχουν και κυστείνες . Συνδέονται κατά προτίμιση στα γλοιώματα των νευρικών κυττάρων, όπου αναστέλουν την αγωγιμότητα των καναλιών του χλωρίου στην νευροδιαβίβαση.
Αυτό έχει αποτέλεσμα το μυικό σύστημα να παραλύει και να ακινητοποιείται.
Βάσει αυτής της ιδιότητας, γίνονται έρευνες για τυχόν πρόβλεψη και θεραπεία του καρκίνου. Χρησιμοποιώντας ανασυνδιασμένες χλωροτοξίνες που επιδρούν επιλεκτικά σε γλοιώματα μόνο καρκινικών κυττάρων
Ελάχιστα είδη έχουν δηλητήριο θανατηφόρο για τον άνθρωπο όπως της οικογένειας Buthidae που συναντιέται και σε περιοχές του Αιγαίου συναντιώνται τρεις οικογένειες οι Buthidae, Iuridae και Euscorpiidae. Οι σκορπιοί Buthidae ζουν σε θερμότερες και ξηρότερες περιοχές.
Ψείρες ( pediculus humanus capitis)
Είδος εντόμου χωρίς φτερά, που προσβάλει τον άνθρωπο και παρασιτεί στο τριχωτό της κεφαλής ως επί τω πλείστον παιδιών ρουφώντας αίμα . Υπάρχουν είδη που παρασιτούν σε κάποια άλλα ζώα όπως πτηνά και πίθηκους. Ευνοούνται από την θερμοκρασία περίπου του σώματος και το σκοτάδι
Προκαλεί παρασιτική λοίμωξη λόγω τοξίνης που αποβάλει. 
Η τοξίνη αυτή ανήκει στην κατηγορία των αιμοραγικών και προκαλεί επείσης και σοβαρο κνησμό και εξάνθημα. Αν συνεχιστεί πιθανόν να προσβάλει και το δέρμα της κεφαλής που παίρνει την χαρακτηριστική όψη.
Ταραντούλα
ΠΗΓΕΣ
ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑ Γ. ΑΓΙΟΥΤΑΝΤΗ
https://en.wikipedia.org/wiki/Apamin
https://apistherapy.blogspot.gr/2009/12/blog-post_5575.html
https://artemisklo.blogspot.gr/2010/11/blog-post_05.html
https://el.wikipedia.org/wiki/Μαύρη_χήρα
https://en.wikipedia.org/wiki/Latrodectus_tredecimguttatus
https://en.wikipedia.org/wiki/Latrotoxin
https://elocus.lib.uoc.gr/dlib/1/3/c/metadata-dlib-6ad3b8b9bb11968af3448fc7b6deb44b_1238570305.tkl
https://en.wikipedia.org/wiki/Chlorotoxin
https://en.wikipedia.org/wiki/Apamin
https://www.diaforetiko.gr/to-dilitirio-tis-melissas-skotoni-to/
https://el.wikipedia.org/wiki/Ισταμίνη
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26336260
in
Apamin είναι ένα πολυπεπτίδιο που διαθέτουν αμινοξέων αλληλουχία του H-Cys-Asn-Cys-Lys-Ala-Pro-Glu-Thr-Ala-Leu-Cys-Ala-Arg-Arg-Cys-Gln-Gln-His-NH2 (με δισουλφιδικούς δεσμούς μεταξύ Cys-Cys 1 και Cys 11 3-Cys 15). Apamin είναι πολύ άκαμπτο λόγω των δύο γέφυρες δισουλφιδίου και επτά δεσμούς υδρογόνου.
H-Cys-Asn-Cys-Lys-Ala-Pro-Glu-Thr-Ala-Leu-Cys-Ala-Arg-Arg-Cys-Gln-Gln-His-NH2 ( Cys-Cys 1 και Cys 11 3-Cys 15)