της Δήμητρας Σπανού καθηγήτριας χημικού Β/θμιας Εκπ/σης
Η μαυρη πευκη (Pinus nigra)
Η μαύρη πεύκη είναι ένα είδος πεύκου ενδημικό των βουνών της Νότιας Μασογείου που φτάνει σε ύψος 45 μέτρα. Τα κουκουνάρια του είναι μικρά και το ξύλο του κοκκινωπό στ εσωτερικό και πολύ καλής ποιότητας για ναυπηγική, οικοδομική, σε στήλους ηλεκτρικού ρεύματος.
Χρειάζεται ήλιο και σχετική υγρασία, αλλά είναι ανθεκτική στο κρύο και τον παγετό.
Μετά από πυρκαγιά η φυσική της αναγγένηση είναι δύσκολη. Γι αυτόν τον λόγο, το νησί της Σάμου ένα από τα φημισμένα νησιά για τα δάση της μαύρης πεύκης στα βουνά της Κέρκη και Καρβούνη, έχει πλέον ελάχιστα δένδρα του είδους που ξέφυγαν από τις φονικές πυρκαγιές των τελευταίων δεκαετιών.
Από τα αρχαία χρόνια του Πολυκράτη και του Πυθαγόρα στη Σάμο,
έχουμε αποδείξεις για τον ρόλο που έπαιζε το δένδρο αυτό στην ζωή των αρχαίων Σαμίων καθώς οι φημισμένα σαμιώτικα πλοία , οι διήρεις (πρόδρομες των αργότερα φημισμένων τριήρων της Ελληνικής Αρχαιότητας) ήταν φτιαγμένες απο το ξύλο της πεύκης.
Το οικοδομικό ξύλο είχε κυρίως ντόπια κατανάλωση και καλούς υλοτόμους ξυλουργούς και τεχνίτες ξύλου.
Η Ναυπηγική ξυλεία έφτασε μέχρι τις μέρες μας σαν το κύριο εξαγωγικό είδος υλοτομίας, ενώ παράλληλα τροφοδοτούσε και τα ναυπηγία του νησιού , τους ταρσανάδες Το Πυθαγόριο , το Κοκκάρι, το Καρλόβασι, ο Όρμος του Μαραθοκάμπου, ο Άγιος Ισίδωρος Δρακαίων, είναι περιοχές και χωριά της Σάμου με φημισμένους τασρανάδες για τα καλά και ανθεκτικά ξύλινα σκάφη τους.
Σήμερα απομένουν δύο , στο Καρλόβασι και κυρίως στον Άγιο Ισίδωρο, από τους τελευταίους στο Αιγαίο.
Το υλικό του ξύλου
Το ξύλο, αποτελείται από κυτταρικές ίνες κατά την διεύθυνση του άξονα του ξύλου. ΟΙ κυτταρικές ίνες έχουν δημιουργηθεί από τα κυτταρικά τοιχώματα των φυτικών κυττάρων όταν πεθάνουν. Η κυτταρίνη αποτελεί τα 40-50% του βάρους του ξερού ξύλου, ενωμένη σε κμακρυές ελικοειδείς αλυσίδες που δημιουργούν τις ίνες. Οι ίνες περιβάλλονται από ημικυτταρίνη σε ποσοστό 15-30% και συνδέονται μεταξύ τους με μια περίπλοκη χημική ένωση , την λιγνίνη σε ποσοστό 20-30%
Η δημιουργία ξύλου βασίζεται στον θάνατο των φυτικών κυττάρων του κορμού σε ετήσιους κύκλους. Το εναπομείναν φυτικό τοίχωμα αφού τα υπόλοιπα συστατικά του κυττάρου αποσυντεθούν αποτελεί το υλικό του ξύλου. Νέα φυτικά κύτταρα της επόμενης χρονιάς του φυτού καλύπτουν τα κυτταρικά τοιχώματα των παλαιοτέρων, για να δημιουργηθεί σιγά σιγά το υλικό του ξύλου. Έστι το παλιότερο ξύλο είναι στο εσωτερικό (εγκάρδιο) και το νεότερο έξω (σομφο)
Έτσι το ξύλο αποτελείται από στρώσεις και μια κάθετη τομή θα δείξει ετήσιους δακτύλιους που περιβάλουν την εντεριώνη στο κέντρο. Μερικές φορές οι δακτύλιοι παρουσιάζουν ανομαλίες που οφείλονται σε διάφορους λόγους. Ακανόνιστες περόδοι ξηρασίας και καιρικών συνθηκών, τραυματισμούς Οδοντωτοί δακτύλιοι σε ορισμένα είδη κωνοφόρων, δίνουν ξύλο κατάλληλο για μουσικά όργανα. .
Ως προς την χημική σύσταση του ξύλου
Οι κυτταρίνες, οι ημικυτταρίνες , το άμυλο και οι πηκτινικές οισίες του ξύλου, ανήκουν στην κατηγορία των υδρογονανθράκων. Το συνολικό ποσοστό των υδρογονανθράκων είναι 65-75%. Από αυτό η κυτταρίνη 40-50% σε κωνοφόρα και πλατύφυλλα, οι ημικυτταρίνες 20%στα κωνοφόρα και 15-35% στα πλατύφυλλα.
Το ξύλο όμως περιέχει και φαινολικές ουσίες όπως η λιγνίνη σε ποσοστό 25-35% στα κωνοφόρα και 17-25% στα πλατύφυλλα καθώς και ταννίνες και στιλβένια
Περιέχει επίσης τερπένια όπως το κολοφώνιο, το τερεβινθέλαιο και τα ρητινικά οξέα
Η μαύρη πεύκη
Το ξύλο της μαύρης πεύκης έχει υψηλή περιεκτικότητα σε εκχυλίσματα που του προσδίδει μεγαλύτερη φυσική ανθεκτικότητα. Η πυκνότητα των δακτυλίων σχετίζεται με την σκληρότητα και ανθεκτικότητα.
Η ρητίνη παρέχει πρώτη ύλη για τερεβινθίνη και κολοφώνιο που έχουν χρησιμεύσει σαν πρόδρομα για χρώματα, σαπούνι και φαρμακευτικά προϊόντα.
Το αιθέριο έλαιο της μαύρης πεύκης περιέχει τερπένια και σεσκιτερπένια, οξείδιο μανόλης ώστε εμφανίζει ζιζανιοκτόνο δράση
Δήμητρα Σπανού
ΠΗΓΕΣ
ΤΟ ΣΑΜΙΩΤΙΚΟ ΠΕΥΚΟ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΥΛΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗ ΣΑΜΟ . Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου Ν. Δξημητρίου Επιμ. Χ.
Λάνδρου, Β. Δημητριάδης, Δ. Θρασυβούλου, Ε. Χίου
https://www.ptaba.gr/dyn/banner/070715132504_b.pdf
https://sites.google.com/site/texnologiadomikwnylikwn/xylo/dome-kai-systase-xylou