Δήμητρα Σπανού , χημικός, καθηγήτρι στο 1ο Γυμνάσιο Δάφνης
υπό κατασκευή
ΧΗΜΕΙΟΤΑΞΙΑ
Στη Βιολογία χημειοταξία ή χημειοτακτισμός ενός κυττάρου ή ενός οργανισμού είναι η κίνηση που γίνεται έξ αιτίας κάποιου χημικού αιτίου που μπορεί να είναι ένα μόριο ή κάποια ουσία. Ο οργανισμός κινείται προς την ουσία (έλξη ή θετική χημειοταξία) εάν πρόκειται για τροφή ή απομακρύνεται εάν η ουσία είναι δηλητηριώδης. (απομάκρυνση ή αρνητική χημειοταξία). Ο ργανισμός για να κινηθεί πρέπει απλά να έχει κάποιο σύστημα κίνησης . Τριχίδια βλεφαρίδες, μαστίγιο κ.λ.π.
ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟΥς ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ
Για να μελετήσουμε την κίνηση σε μικροοργανισμό είναι απαραιτητο να γνωρίζουμε έστω στοιχειωδώς τον κυτταρικό σκελετό
Ο ΚΥΤΤΑΡΟΣΚΕΛΕΤΟΣ: ΜΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΣΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟΠΛΑΣΜΑ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ,
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΗΝ ΔΟΜΗ, ΤΗΝ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ
Το κυτταρόπλασμα το οποίο περικλείει η κυτταρική μεμβράνη του κυττάρου, στηρίζεται και αποκτά σταθερότερη δομή χάρη στην εσωτερική δομή του κυττάρου, τον κυτταροσκελετό. Αυτός αποτελεί ένα σύνολο ινωδών δομών από πρωτεϊνες, που σχηματίζει:
1. Σωληνίσκους: Αποτελούν δυναμικές δομές που συναρμολογούται και αποσυναρμολογούνται με μεταβλητό μήκος πράγμα που δίνει την δυνατότητα στο κύτταρο να μεταβάλλει την την σταθερή δομή του όταν χρειάζεται . Κατασκευάζονται από την πρωτεϊνη τραμπουλίνη που είναι πρωτεϊνη από διμερή μόρια τα οποία, συνδέονται σε πρωτονημάτια και αυτά στη συνέχεια σχηματίζουν τους σωληνίσκους.
Οι σωληνίσκοι αυτοί εμφανίζουν πολικότητα στα άκρα τους ( θα καταλάβουμε την σημασία της στην κίνηση) εφόσον το άνα διμερές εμφανίζει πολοκότοτα + και το άλλο διμερές πολικότητα -
2. Ενδιάμεσα νημάτια: Υπάρχουν σε όλα τα είδη των κυττάρων κυρίως με δομικό ρόλο και έχουν συγκεκριμένες πρωτεϊνες ανά είδος κυττάρου, (όπως δεσμίνη, βιμεντίνη, κερατίνη). Συγκροτούν ένα περίπλοκο δίκτυο από τον πυρήνα ως την πλασματική μεμβράνη, που παρέχουν μηχανική στήριξη στο κύτταρο
3. Μικρονήματα που είναι λεπτά και εύκαμπτα νημάτια που σχηματίζουν δίκτυα και είναι κατασκευασμένα κυρίως από ακτίνη.
Ο κυτταροσκελετός συμμετέχει σε πολλές σημαντικές διεργασίες του κυττάρου, όπως η διαίρεση, η σύλληψη τροφής, η κατευθυνόμενη μετακίνηση οργανιδίων, η διατήρηση και η αλλαγή της δομής του κυττάρου κ.α.,
Η ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΟΚΥΤΤΑΡΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ
Στους μονοκύτταους οργανισμούς υπάρχουν διάφοροι τύποι κινήσεων η κίνηση των αμοιβαδοειδών, των ακτινωτών, η κινητικότητα ολίσθησης, τα μαστίγια, η βακτηριακή χημειοταξία κ.λ.π.
Η ΑΜΟΙΒΑΔΟΕΙΔΗΣ ΚΙΝΗΣΗ
Με τον τρόπο αυτόν μετακινούνται πρωτόζωα όπως η αμοιβάδα, τα πλασμώδια των μεταξομυκήτων αλλά επίσης είναι και τρόπος μετακίνησης των φαγοκυττάρων που είναι κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, και τα εμβρυϊκά μεσεγχυματικά κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών
Γίνεται με διασταλτικές και συσταλτικές κινήσεις του κυτταροπλάσματος που οφείλονται κυρίως στο δίκτυο ακτίνης κάτω από την κυτταρική μεμβράνη.
Η ύπαρξη χημειοτακτικών παραγόντων έχει επιρρεάσει το κύτταρο που εμφανίζει ασύμετρη κατασκευή στο εμπρός και πίσω μέρος δημιουργεί ένα είδος πόλωσης.
Στο μπροστινό μέρος υπάρχει ένα δίκτυο ακτίνης, που σε περίπτωση κίνησης αρχίζει να πολυμερίζεται και να επεκτείνεται προς την κατεύθυνση της κίνησης.
Η μετακίνηση γίνεται με την βοήθεια παροδικών προεκτάσεων του κυτταροπλάσματος στο μέρος του υποστρώματος που αποτελούνται από ακτίνη και αγκιστρώνονται πάνω σε ένα υπόστρωμα (ψευδοπόδια). Το εμπρος ψευδοπόδιο προσκολλάται λίγο πιο μπροστά και τα υπόλοιπα απαγκιστρώνονται.
Στην συνέχεια το σώμα του μικροοργανισμού συσπάται γιατί το δίκτυο ακτίνης αποπολυμερίζεται και το ιξώδες ελαττώνεται λόγω επίδρασης ακτίνης και μυοσίνης. Στον επόμενο πολυμερισμό της ακτίνης που υπάρχει εκ νέου διαστολή του σώματος και η πρόσδεση γίνεται τώρα πιο μακρυά κι έτσι επιτυγχάνεται η κίνηση.
ΚΙΝΗΣΗ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ ΜΕ ΜΑΣΤΙΓΙΑ
ΧΗΜΕΙΟΤΑΞΙΑ ΣΕ ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΑ
Eαν σε ένα πολυκύτταρο οργανισμό εισβάλλουν παθογόνοι μικροοργανισμοί ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού (ουδετερόφιλα , μακροφάγα, μονοκύτταρα, ιστιοκύτταρα κ.α.) προσελκύονται από χημικές ουσίες που εκλύουν ορισμένοι από τους μικροοργανισμούς ή από περιοχές της μεμβράνης τους και κινούνται προς αυτούς για να τους εξουδετερώσουν
ΠΗΓΕΣ
Ακατέργαστο
Κατευθυντική Μετανάστευση Κυττάρου
Υπάρχουν διάφοροι τύποι κυτταρικών κινήσεων όπως η κίνηση των αμοιβοειδών, η ακτινωτή, η κινητικότητα ολίσθησης, τα μαστίγια, η μηχανοταξία, η χημειοταξία κ.λπ. Κυτταρική Βιολογία: Η Έρευνα & Θεραπεία βρίσκει πεδίο εφαρμογής κάτω από τις κυτταρικές κινήσεις και περιλαμβάνει υποβολές σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις και ανακαλύψεις στον τομέα των κυτταρικών κινήσεων και των σχετικών πτυχών.