Δήμητρα Σπανού
Ξεκινώ να μεταφέρω ενδιαφέρουσες ιστορικές πληροφορίες που αναφέρονται στο βιβλίο του Νίκου Σβορωνου "ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ"με την βεβαιότητα ότι θα φανούν χρήσιμες και σε άλλους.
Είναι σε γνώση μου, ότι δεν είμαι ακριβώς η ειδική για κάνω αυτό, αλλά, στη σύγχρονη ιστορική πραγματικότητα, σε εποχές δηλαδή που όλα τα γεγονότα συμβαίνουν γρήγορα, ώστε να μην μπορεί να αντιληφθεί κανείς, από που έρχεται και που πηγαίνει η ιστορία του κόσμου κι ενώ αυξάνει το πλήθος κόσμου με παντελή έλλειψη ή διαστευλωμένη ιστορική γνώση, το επιτρέπω στον εαυτό μου.
Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό, οι εποχές που ακολούθησαν μετά την Κλασσική Αρχαιότητα τον Πελοπαννησιακό Πόλεμο, την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τους Ελληνιστικούς χρόνους, δίνουν ελάχιστες πληροφορίες για το πως επιβίωσε και πως διασώθηκε, όσο ήταν δυνατό, το πολιτισμικό κορύφωμα της Ανθρώπινης εξέλιξης που ήταν αποτέλεσμα το του Ελληνικού πνεύματος, ώριμο ήδη, από εκείνη την εποχή ώστε να δώσει αυτά τα αξεπέραστα αποτελέσματα .
Πως λοιπόν περνά όλη η τότε γνωστή ανθρωπότητα με τις αντιφατικές καταστάσεις, ενός προχωρισμένου πολιτισμού όπως ο Ελληνικός, άλλων που προηγήθηκαν όπως ο Αιγυπτιακός, αλλά και πλήθος δυναμικών εθνοτήτων που χαρακτηρίζονται σαν βαρβαρικές φυλές αλλά με πολύ έντονα ήθη πάθη και πολεμική εμπειρία, στην Ρωμαϊκή Κυριαρχία.
Οι Ρωμαίοι έκαναν περίπου 100 χρόνια για να ολοκληρώσουν την επικράτησή τους στον Μεσογειακό χώρο αλλά και σε ευρύτερες περιοχές.
Οι χώρες στις οποίες υπήρχαν Έλληνες, κυρίως από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Βασίλειο Μακεδονίας με τον Φίλιππο και τον γιό του Περσέα, το βασίλειο της Ιλλυρίας, το βασίλειο της Συρίας με τον Αντίοχο) αντιστάθηκαν αλλά τελικά υπέκυψαν και μετατράπηκαν σε Ρωμαϊκά προτεκτοράτα- φόρου υποτελείς επαρχίες της Ρώμης .
Η Αίγυπτος περνάει μια περίοδο εκφυλισμού με συχνές επεμβάσεις των Σελευκιδών έως την ναυμαχία στο Άκτιο του Αυγούστου κατά το Αντώνιου και της Κλεοπάτρας το 30π.Χ. που περνάει στις Ρωμαϊκές επαρχίες
Υποτάσσονται επίσης, το βασίλειο της Περγάμου (129π.Χ.) το Ελληνοασιατικό κράτος του Πόντου με τον Μιθριδάτη τον Πόντιο (85π.Χ.), η Αυτοκρατορία των Σελευκιδών (που είχε ήδη μειωθεί με μικρή επικράτεια την Συρία)
Στην Νότια Ελλάδα, όσες πόλεις δεν αντιστάθηκαν τους δόθηκε αυτονομία και εφόσον δεν υπήρχε κάποια άλλη μορφή κοινωνικής οργάνωσης διατήρησαν και έζησαν με τους παλιούς θεσμούς και ήθη.
Δεν έγινε όμως το ίδιο με τις κοινοπολιτείες και τις συνομοσπονδίες. Διαλύεται βίαια η Αχαϊκή Συμπολιτεία και αφανίζεται η Κόρινθος. πιθανόν η συμπολιτεία των Αιτωλών. Η Συνομοσπονδία Βοιωτίας και Εύβοιας.
Οι πόλεις παραμένουν κλειστές και απαγορεύονται γάμοι μεταξύ πόλεων Πόλεις που αντιστάθηκαν μπαίνουν σε καθεστώς φορολογικής υποτέλειας, ενώ πόλεις που έμειναν ουδέτερες μένουν εκτός φορολογίας και χαρακτηρίζονται ανάλογα σαν: ομόσπονδες, σύμμαχες, ελεύθερες ή με ειδικές συνθήκες.
Η Αθήνα, η Ρόδος όπως και πόλεις της Μικράς Ασιας συνεχίζουν τη δική τους πολιτική ζωή.
Η Αθήνα μάλιστα ευννοήθηκε καθώς διατήρησε κτήσεις σε Αττική και νησιά και η Δήλος κυρήχθηκε ελεύθερο λιμάνι.
Η Ρόδος και η Θάσος (κέντρο μικρού κράτους με γειτονικά νησιά και κτήσεις στη Μακεδονία) και το Βυζάντιο, υπήρξαν ελεύθερες πόλεις.
.jpg)
Στις κατακτημένες περιοχές δεν υπήρχε πλέον πολιτική, κοινωνική ή οικονομική οργάνωση και στις εσωτερικές διαφορές τους κατέφευγαν στην επέμβαση του Ρωμαίου κυβερνήτη. Μοιραία όμως οι κρίσεις των ανθρώπων αυτών ήταν κυρίως υπέρ των προνομιούχων και αυτό προοδευτικά έφερε την διακυβέρνηση των πόλεων στα χέρια των πλουσίων.
Εν τω μεταξύ στο 2ο και 1ο π.Χ αιώνα, θεαματική ήταν η ανάπτυξη της οικονομίας του Ελληνικού κόσμου σε Μεόγειο και Ανατολή με πλοία από το Γιβραλτάρ έως την Ερυθρά θάλασσα.
Η Ρόδος εξελίσσεται σε μεγάλο εμπορικό λιμάνι και η Δήλος το κέντρο του Εμπορίου στην Μεσόγειο. Όμως σε μια Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία που ακόμα επικρατεί η στρατιωτική διοίκηση των υποταγμένων περιοχών, αυτή η θετική εξέλιξη ορισμένων Ελληνικών πόλεων έχει και την αρνητική της πλευρά κι αυτή είναι μια γενικότερη μεταβολή στις κοινωνικές δομές του Ελληνικού κόσμου. Οι επιχειρηματίες γίνονται όλο και πλουσιότεροι και εξελίσσονται σε κεφαλαιοκράτες. Στα Ελληνιστικά βασίλεια η συγκέντρωση γης σε περιορισμένο αριθμό ατόμων, με ανάλογη συγκέντρωση πλήθους σκλάβων, ελεύθερων εργατών, μετοίκων από πόλεις, φτωχών αγροτών και ακτημόνων δημιουργεί μια πρώτη μορφή κοινωνικοοικονομικής οργάνωσης που παραπέμπει στην πολύ αργότερα ώριμη φεουδαρχία και δουλοπαροικία. Άλλωστε στο κεντρικό ελεύθερο λιμάνι της μεσογείου αυτό της Δήλου γίνονταν το σημαντικότερο δουλεμπόριο του τότε γνωστού κόσμου, πράγμα που βέβαια δεν ήταν κατά πολύ συμβατό με τον Θεό Απόλλωνα στον οποίο ήταν αφιερωμένο το νησί που γεννήθηκε και ο ναός του
Παράλληλα στους 2ο και 1ο π.Χ. αιώνες έχουμε πολλές εξεγέρσεις σκλάβων που συνοδεύονται από προπαγάνδα υπέρ της ισότητας,την διανομή γης, πολιτικά δικαιώματα, απελευθέρωση δούλων: Σικελία (135-132π.Χ.) ανταρσία Ανδρίστου Περγάμου(131-129π.Χ.) δούλοι Λαυρίου(131π.Χ.) Δήλου (130π.Χ.) Αθήνα(104-100π.Χ.) και γενική εξέγερση στη Μικρά Ασία και Ελλάδα ενάντια στη Ρωμαϊκή εκμετάλλευση.
Οι πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές έχουν επιτώσεις και στην πάντα παρούσα πνευματική ζωή του Ελληνισμού. Οι Σχολές που είχαν αναπτυχθεί στα Βασίλεια (Αλεξανδείας στο βασίλειο της Αιγύπτου, Αντιοχείας στο βασίλειο της Συρίας, Περγάμου στο βασίλειο της Περγάμου ατονούν και αναπτύσσονται ανάλογα πνευματικά κινήματα στις ακμάζουσες πόλεις όπως η Ρόδος και η Αθήνα. Οι νέα τάση της σκέψης είναι περισσότερο ωφελιμιστική και πρακτική με πρωτότυπα έργα βασικής έρευνας, εφαρμοσμένων επιστημών, κωδικοποίησης έργων βασικής έρευνας. Φιλοσοφικές σχολές, Ακαδημία Καρνεάδη, Στωϊκή Σχολή Παναίτιος Ρόδος, Επίκουρος με ιδέες περί ισότητας.
Έτσι περνάμε στην μετό Χριστόν εποχή από τον 1ο ώς τον 4ο αιώνα
Η άνοδος της πνευματικής ζωής και των Επιστημών φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο το Ελληνικό στοιχείο. Σαν από τραγική είρωνία κι ενώ στην πραγματικότητα το Ελληνικό πνεύμα βρίσκεται σε ύφεση, γνωρίζει μια εκπληκτική εξέπλωση σε μια Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία προφανώς κουρασμένη από τυς πολέμους και την βαρβαρότητα που συνεπάγουν, με εντυπωσιακή επιρροή στην πόλη της Ρώμης τον 1ο και 2ο μ.Χ. αιώνα
Η επίδραση του Ελληνισμού στην θρησκεία, την τέχνη και την φιλοσοφία είναι σαρωτική ιδίως για τις ανώτερες τάξεις. Σχολές ανθούν -Αθήνας, Ρόδου, Ακαδημία, Πυθαγορισμός και οι ηγέτες τους, Καρνεάδης, Παναίτειος κ.α. διδάσκουν στην Ρώμη. Η χρήση της Ελληνικής γλώσσας γενικεύεται και διάφοροι τομείς της εξουσίας επιρρεάζονται από την οργάνωση των Ελληνιστικών βασιλείων.
Θρησκείες από Ανατολικά, με κυρίαρχο τον Χριστιανισμό όπως και τα μυστήρια της Ανατολής κερδίζουν κυρίως τις κατώτερες τάξεις του πληθυσμού
Αυτά είχαν σαν συνέπεια την ευνοϊκότερη στάση της Ρώμης προς τον Ελληνισμό στους επόμενους αιώνες κι ενώ παλαιότερα ακολουθούσε πολιτικές που ευνοούσαν τους βάρβαρους της Ανατολής και κατά του Ελληνισμού.
Έτσι οιΕλληνικές πόλεις που ούτως ή άλλως δεν είχαν υποστεί σημαντικές καταστροφές στην πρώτη περίοδο της στρατιωτικής επικράτησης των Ρωμαίων και εποφελούμενοι από την ήδη επικρατούσα "pax Romana" βρίσκουν τις συνθήκες όχι μόνο να ξαναβρούν την παλιά τους πολιτισμική ταυτότητα, αλλά και να εξελείξουν τις Ελληνικές θέσεις.
Στις παλιές πόλεις διατηρείται το σύστημα της αυτονομίας και κυρήσσονται ελεύθερες ανάλογα με το παλιό σύστημα της πόλης- κράτους . Πόλεις ιδιαίτερα αγαπητες σε Ρωμαίους αυτοκράτορες, ανθούν σε αυτήν την περίοδο, καλλωπίζονται και οργανώνονται πανεπιστήμια, και έδρες φιλοσοφίας. Τέτοιες ήταν, η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Αμφίπολις, αλλά και ανατολικότερα, οι πολιτείες της αρχαίας Πενταπόλεως στη δυτική πλευρά του Πόντου λαμβάνουν το καθεστώς των "ομόσπονδων" πόλεων.
Αλλά και στη Μικρά Ασία και την Συρία, η Πέργαμος, η Σμύρνη, η Έφεσσος, η Αντιόχεια, το Βυζάντιοανακτούν την παλιά τους ακτινοβολία. Στην Αίγυπτο εισάγεται ο θεσμός των νομώνκαι η Αλεξάνδρεια διαθέτει και βουλή. Επιπλέον ανοικοδομούνται κατεστραμμένες πόλεις και ιδρύονται νέες. Ξανακτίζεται η Κόρινθος και ιδρύεται η Πάτρα στην Πελοπόννησο και η Νικόπολις στην Ήπειρο. Ιδρύονται πόλεις στην Θράκη που προσαρτήθηκε τελευταία. Η Τραϊανούπολη, η Φωτεινούπολη, η Αυγούστα Τραϊάνα, η Ανδριανούπολις, η Μαρκιανούπολις με πληθυσμό ουσιαστικά Ελληνικό και η Δ/νση επίσης είναι σε χέρια Ελλήνων
Οι εξελληνισμένες πόλεις της Μικρας Ασίας φτάνουν τις 500 έως τις πιο βαθιές περιοχές
Έτσι Έλληνες και εξελληνισμένοι Ανατολίτες σχηματίζουν την αστική τάξη των πόλεων που επωφελούμενοι από την Ρωμαϊκή ειρήνη, την οικονομική ενοποίηση της μεσογείου, την γενική πολιτική της Ρώμης για την οικονομία και την επέκταση των αγορών -μαζί με την αυτοκρατορία- από την Άπω Ανατολή έως τα Βρεττανικά νησιά, την Αφρική και την Βόρεια Ευρώπη, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν εμπορικός φιλελευθερισμός, αναπτύσουν τις πόλεις με κατασκευές δρόμων , λιμανιών, ναυπηγίων εξάπλωσης των οικονομικών δραστηριοτήτων. Οι οικονομικές δραστηριότητες των Ανατολιτών να αρχίζουν να υπερβαίνουνυν την οικονομία της Ιταλίας, όταν προστίθεται στον μεσογειακό άξονα ο νέου εμπορικού άξονα Ανατολής -Δύσης κατά μήκος του Δούναβη, που φέρνει σε άμμεση επαφή την Γερμανία και Πανωνία με τις Παραδουνάβιες χώρες
Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Έτσι τα μεγάλα οικονομικά κέντρα συγκεντρώνονται στην Ανατολή, ενώ η Δύση δείχνει τάσεις κλειστής οικονομίας με συγκέντρωση μεγάλων ιδιοκτησιών σε μικρό αριθμό ιδιοκτητών
Η κρίση του 3ου αιώνα ανέδειξε τις ανατολικές επαρχίες ηγεμονική δύναμη της Αυτοκρατορίας έως ότου,
Η ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έφερε την μετάθεση και του διοικητικού κέντρου στα ανατολικά και ο Ελληνισμός υπήρξε το θεμέλιο και η ραχοκοκκαλιά της.τίθενται σε εφαρμογή μεταρρυθμίσεις που προωθούν προοδευτική αποκέντρωση που θα καταλήξει σε διαμελισμό το 364μ.Χ., πράγμα το οποίο, αφ ενός εξασφάλισε μεγαλύτερη συνοχή των περιφερειών που δημιουργήθηκαν αφ εταίρου ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων καθενός από τα μέρη της Αυτοκραορίας.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία θα παραμείνει θεωρητικά ενιαία για 3 ακόμα αιώνες, όμως ουσιαστικά βαρβαρικές φυλές καταλύουν την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Τον 4ο αιώνα αρχίζει η επιδρομή των Ούννων στην Ευρώπηοι οποίοι πιέζουν άλλες φυλές που εισβάλουν στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από Βορρά. Γότθοι, Οστρογότθοι, Βάνδαλοι, Βυσιγότθοι, Βουργουνδοί, Αλαμάνοι, φτάνουν πλέον μέχρι την Ρώμη την οποία λεηλατούν και καταστρέφουν. Το 475μ.Χ. την διακυβέρνηση της Δυτικής Αυτοκρατορίας πήρε ο Οδόακρος, αρχηγός του Γερμανικού μισθοφορικού τμήματος που ανεκήρυξε τον εαυτό του Πατρίκιο και κυβερνήτη της Ρώμης
Αποτέλεσμα της επέλασης βαρβαρικών φυλών ήταν η δημιουργία, με την πάροδο του χρόνου της φεουδαρχικής Δυτικής Ευρώπης, ενώ η Ανατολή εξελίσσεται σε μια Χριστιανική Αυτοκρατορία που θα μετεξελιχθεί στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Το Ελληνικό στοιχείο, που επιβιώνει σαν λαός κατακτημένος, με προεξέχουσα θέση στην Ανατολή, αρκετά ευνοημένος από τους κατακτητές, έχοντας υποστεί σημαντικές ζυμώσεις στην μακρά επαφή του με λαούς της Ανατολής, γίνεται ο κυρίαρχος λαός ενός νέου πολιτικού σχηματισμού με θέληση να συνεχίσει την Ρωμαίκή Αυτοκρατορία, που ξεκίνησε με τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, δέχεται χριστιανισμό σαν επίσημη θρησκεία
εδραιώνει την θέση του στην μετέπειτα εξέλιξη , την Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Βέβαια αυτά δεν είναι χωρίς συνέπειες και διαχωρισμό της θέσης του Βυζαντινού Ελληνισμού από την κλασσική Ελληνική Αρχαιότητα που υπήρξε η μήτρα του Ελληνικού πολιτισμού, ιδιαίτερα στην προσπάθεια των Χριστιανών να εδραιώσουν την θέση τους κι ίσως κάτω από εξωτερικές επιρροές, υπήρξε μια συρίκνωση και εκμηδένηση του παλιού Ελληνικού πνεύματος με χαρακτηριστηκό τον χρησμό τητου Μαντείου των Δελφών που υπάρχει μεν διαφωνία ως προς τον χρόνο που δόθηκε , εκφράζει όμως την νέα εποχή για τον Κυρίως Ελλαδικό χώρο που σβήνει τότε το φως του
«Είπατε τω βασιλεί, χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ουδέ παγάν λαλέουσα. Απέσβετο κ.αι λάλον ύδωρ»
Αν και βέβαια ο Κωστής Παλαμάς , στους στίχους που έγραψε για τον Ολυμπιακό Ύμνο
στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896
το προσφωνεί σαν "Αθάνατο"
Αρχαίο Πνεύμα αθάνατον, αγνέ πατέρα
του ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού,
κατέβα, φανερώσου κι άστραψε εδώ πέρα
στη δόξα της δικής σου γης και τ' ουρανού.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ 3ο ΕΩΣ ΤΟΝ 6ο ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Φυλές επιδρομέων όπως οι Ούννοι και οι Γότθοι λεηλατούσαν και ερήμωναν την βαλκανικη χερσόνησο έως και την Νότια Ελλάδα μετά από την λαφυραγώγηση των περιοχών αποσύρονταν, αφού απόψεις για εθνικά συμφέροντα και εδαφική κυριαρχία δεν ήταν κοινές σε αυτούς.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εγκατάσταση άλλων πληθυσμών στα Βαλκάνια από τον 5ο έως τον 7ο αιώνα, ιδιαίτερα των Σλάβων (υπό την αρχηγία Βουλγάρων και Αβάρων 5ος και 6ος αιώνας) και Σέρβων (6ος αιώνας) . Οι Βούλγαροι ιδρύουν ανεξάρτητο κράτος τοότιων Σλαβικών κρατών στην Βυζαντινή αυτοκρατορία τον 7ο αιώνα. Το Βυζάντιο ακολουθεί τακτικές εξελληνισμού και εκχριστιανισμου με αποτέλεσμα την ενσωμάτωση των Νότιων Σλαβικών κρατών στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, τακτική που συνεχίστηκε στους επόμενους αιώνες με την επέλαση τούρκικων φύλων στην περιοχές του Βυζαντίου, με σχετικά αποτελέσματα γιατί ταυτόχρονα η αυτοκρατορία είχε να αντιμετωπίσει από τα δυτικά της τις επιθέσεις των Νορμανδών και των Ούγγρων και γενικότερα την επιβουλευτικές τακτικές των Σταυροφοριών.
Δήμητρα Σπανού
ΠΗΓΕΣ
ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ: Η ιστορία του Ελληνισμού από τη Ρωμαϊκή μέχρι την Φράγκικη κατάκτηση 1204μ.Χ. Νίκου Γ. Σβορώνου.
Η Ιστορία της Ανθρωπότητας H. W. Van Loon
https://www.academia.edu/40500372/%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%93._%CE%A3%CE%B2%CE%BF%CF%81%CF%8E%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%A4%CE%BF_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%88%CE%B8%CE%BD%CE%BF%CF%82._%CE%93%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CF%8C%CF%81%CF%86%CF%89%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9D%CE%AD%CE%BF%CF%85_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%BB%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%8E%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%82
ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥ 11ΟΥ ΕΩΝΑ ΕΩΣ ΤΟ 1821ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α ΑΜΑΝΤΟΥ